Του Δημήτρη Ζιακόπουλου

Αλήθειες που πονάνε-Μέρος 1ο 

Τα τελευταία χρόνια το Εθνικό Αστεροσκοπείο  Αθηνών (ΕΛΑ) δίνει ονόματα στα βαρομετρικά χαμηλά που επηρεάζουν σημαντικά τον καιρό της χώρας και πρόσφατα η συγκεκριμένη τακτική αποτέλεσε σημείο προστριβής μεταξύ μελών της Ελληνικής Μετεωρολογικής Εταιρείας δηλαδή της κοινότητας των μετεωρολόγων της χώρας που εργάζονται στα Πανεπιστήμια τα Ινστιτούτα και την ΕΜΥ. Με το θέμα της ονοματοδοσίας των βαρομετρικών συστημάτων ασχολήθηκα για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2017. ανεβάζοντας σχετικό άρθρο στο μπλογκ (Περί της των Θυελλών Ονοματοδοσίας, ανάρτηση 21-1-2017. επιλογή ΕΠΙ-ΚΑΙΡΑ)  .
Μετά από δύο χρόνια εφαρμογής της συγκεκριμένης διαδικασίας κατέληξα στο παρακάτω συμπεράσματα :

(α) Το να δίνεις ονόματα στα βαρομετρικά συστήματα που επηρεάζουν σημαντικά τον καιρό της χώρας είναι μα χαριτωμένη διαδικασία. με την οποία ενημερώνονται γρήγορα οι πολίτες μέσω των ΜΜΕ και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.

(β) Ο περισσότερος κόσμος, μαθαίνοντας ότι κάποιο χαμηλό βαφτίστηκε, περιμένει λίγο-πολύ θεομηνία. Σε αυτό βοηθούν και οι δημοσιογράφοι εκείνοι οι οποίοι για τον προσδιορισμό της έκτασης και της έντασης των καιρικών φαινομένων αρέσκονται να εξαντλούν όλα τα παραθετικά των επιθέτων. Αυτό είναι θετικό γιατί πολύς ο κόσμος αποφεύγει να εκτεθεί στους πιθανούς κινδύνους της κακοκαιρίας, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί οικονομική ζημιά σε κάποιες επαγγελματικές τάξεις. Μόνο η ψύχραιμη ενημέρωση μπορεί να περιορίσει τα αρνητικά αυτής της εξέλιξης.

(γ) Με την ονοματοδοσία δεν υπάρχει η δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης για τη διαβάθμιση του κινδύνου που προέρχεται από ένα βαρομετρικό χαμηλό. Δηλαδή, δεν μπορούμε να μιλάμε για κίτρινο, πορτοκαλί ή κόκκινο «Τηλέμαχο», όπως μπορούμε να κάνουμε μ' ένα χάρτη του meteoalarm.

(δ) Στη διάρκεια του χειμώνα οι μεγαλύτερες κακοκαιρίες στη χώρα μας οφείλονται σε μεγάλης κλίμακας ψυχρές εισβολές που συνήθως επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον καιρό μας για διάστημα 2, 3 ή 4 ημερών. Η ονοματοδοσία του πρώτου χαμηλού που θα σχηματιστεί στο Ιόνιο ή το Αιγαίο κατά την εισβολή δεν καλύπτει τον ονοματοδότη, διότι το εν λόγω χαμηλό θα έχει φθάσει στην Κύπρο και στην Ελλάδα θα σημειώνονται ακόμα βροχές και χιόνια. Για την υπερπήδηση του εμποδίου αυτού, το όνομα δίνεται στο μεγάλο ατμοσφαιρικό κύμα (κύμα Rossby), του οποίου η επίδραση αρχίζει με την έλευση του ψυχρού μετώπου και τελειώνει σχεδόν με το σταμάτημα του παγετού ακτινοβολίας στα ηπειρωτικά αρκετές ημέρες αργότερα. Αυτή η περίπτωση, που δεν απαντάται σε άλλες χώρες, δεν βοηθά στην κατανόηση των κινήσεων των ατμοσφαιρικών διαταραχών και των επιπτώσεων τους σε κάθε μία από τις διακριτές φάσεις τους.

(ε) Το ΕΑΑ με την ονοματοδοσία κερδίζει πόντους στη διαφήμιση και την προβολή του, αλλά ταυτόχρονα μπαίνει για τα καλά στον τομέα της επιχειρησιακής μετεωρολογίας που με βάση την ισχύουσα νομοθεσία ανήκει στην ΕΜΥ. Αυτή εκδίδει έκτακτα δελτία τα οποία στη συνέχεια διαβιβάζει στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας για την ενημέρωση των αρμόδιων φορέων και του κοινού. Φαντάζεστε την περίπτωση που το ΕΑΑ θα έχει προχωρήσει στην ονοματοδοσία ενός χαμηλού και η ΕΜΥ θα έχει κρίνει ότι δεν απαιτείται η έκδοση έκτακτου δελτίου; Θα μπορούσε να προτείνει κάποιος τα ονόματα στα βαρομετρικά χαμηλά να δίνονται κατόπιν συνεννοήσεως ΕΜΥ και ΕΑΑ, αλλά αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί αν η ΕΜΥ θεωρεί ότι η ονοματοδοσία περισσότερο βλάπτει και λιγότερο ωφελεί.

Αγαστή συνεργασία μεταξύ ΕΜΥ και ΕΑΑ μπορεί να υπάρξει στην έρευνα, την ανάπτυξη των μοντέλων ή την οργάνωση και τη λειτουργία του δικτύου των μετεωρολογικών σταθμών, αλλά ένας θα πρέπει να είναι ο φορέας που θα εκδίδει τα έκτακτα δελτία και θα έχει την ευθύνη τους.

Αλήθειες που πονάνε-Μέρος 2ο

Στην ΕΜΥ και την ΕΡΤ θήτευσα επί 32 και 29 αντίστοιχα. Αν και από τη μεν ΕΜΥ με ανάγκασαν να φύγω πριν την ώρα μου από δε την ΕΡΤ με απέπεμψαν σκαιότατα, εξακολουθώ να τις νοιάζομαι και να θλίβομαι πολύ όταν τις βλέπω να απαξιώνονται. Δεν είναι μόνο ότι αφιέρωσα σε αυτές τα πιο παραγωγικά χρόνια της επαγγελματικής μου καριέρας. Δέθηκα με τους ανθρώπους που εργάζονταν ή εξακολουθούν να εργάζονται εκεί με δεσμούς ακατάλυτους στο χρόνο. Θα ήταν όμως παράλειψη να μην αναφέρω ότι ευχαριστώ και τις δύο υπηρεσίες για όσα μου προσέφεραν. Για τη δική μου προσφορά σ' αυτές, ας κρίνουν άλλοι.

Παρακολουθώντας την πορεία της ΕΜΥ τα τελευταία χρόνια, νοιώθω ότι μοιάζει με τη φθίνουσα πορεία της ΕΡΤ πριν τη δημιουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Την ευθύνη για την κατηφορική πορεία μιας υπηρεσίας δεν τη φέρουν μόνο οι εκάστοτε προϊστάμενες αρχές της. Ευθύνη φέρουν και αι εργαζόμενοι σε αυτήν και κυρίως όσοι από αυτούς νοιάζονται περισσότερα για την προσωπική τους αναρρίχηση στα αξιώματα της υπηρεσίας και λιγότερο για το γενικότερο καλό της.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διοικητική και οικονομική υπαγωγή της ΕΜΥ στην Πολεμική Αεροπορία εμποδίζει την ΕΜΥ να αναπτυχθεί με εξωστρέφεια και με τους όρους που η σύγχρονη κοινωνία επιβάλλει. Αν και αυτό συμβαίνει με τις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα, με την ΕΜΥ τα πράγματα είναι χειρότερα, καθώς η προϊσταμένη αρχή της ιεραρχεί τις ανάγκες της, δίνοντας εκ των πραγμάτων προτεραιότητα στην Εθνική Άμυνα. Η λύση για τη δημιουργία ενός Μετεωρολογικού Κέντρου Υποστήριξης των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους είναι η καλύτερη, αλλά μπορεί να δοθεί μόνο αν το ενστερνιστεί η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία. Οι αγαθές προθέσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ δεν αρκούν.

Η υπαγωγή της ΕΜΥ σε κάποιο πολιτικό φορέα δεν θα την κάνει αυτόματα ευέλικτη και εξωστρεφή. Απαιτούνται ικανοί  ηγέτες με γνώσεις και οράματα που μπορούν να πιάνουν τα μηνύματα των καιρών και εργαζόμενοι που να προσλαμβάνονται με αξιοκρατικά κριτήρια και να αγαπούν τη δουλειά τους. Ειδικότερα οι μετεωρολόγοι-προγνώστες πρέπει να έχουν μεράκι, φαντασία και τσαγανό. Να μην κοιμούνται εύκολα τα βράδια. Παλαιότερα εκδίδονταν 10 με 12 έκτακτα δελτία όλο το χρόνο και σήμερα εκδίδονται πάνω από 30 τέτοια δελτία.

Κατά τη γνώμη μου, από επιχειρησιακής πλευράς, η ΕΜΥ βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Η υποστήριξη της ναυτιλίας έχει ανάγκη πλήρους εκσυγχρονισμού και η υποστήριξη της αεροναυτιλίας πρέπει να βελτιώνεται συνεχώς γιατί αι ιδιωτικές μετεωρολογικές εταιρείες καραδοκούν να πάρουν τη δουλειά, υποσχόμενες στις αεροπορικές εταιρείες καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες με λιγότερα χρήματα. Στο τομέα της προετοιμασίας της χώρας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ο ρόλος ης ΕΜΥ φαίνεται να υποβαθμίζεται, ενώ πλήγμα για την ίδια αποτελεί και το γεγονός ότι τόσο σε τακτική άσο και σε έκτακτη βάση περιορίζεται η παρουσία των επιστημόνων της στα ΜΜΕ. Πέρα από αυτά, σε επιχειρησιακό επίπεδο, η ΕΜΥ έχει να ανταγωνιστεί δεκάδες για να μην πω εκατοντάδες καλά οργανωμένες καιρικές ιστοσελίδες που προσφέρουν πλήθος αξιόπιστων μετεωρολογικών πληροφοριών. Η αδυναμία της ΕΜΥ να ανταπεξέλθει στην πρόκληση αυτή την οδηγεί αργά αλλά σταθερά στην απαξίωσή της στα μάτια του απλού πολίτη. Αυτό είναι πολύ κακό και μακροπρόθεσμα θα φέρει μεγαλύτερα δεινά.

Τη σημασία της προβολής μιας υπηρεσίας στην κοινωνία την έχει καταλάβει εδώ και χρόνια το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) που στο μετεωρολογικό κομμάτι διαθέτει μία ομάδα λίγων, αλλά ικανών, μετεωρολόγων με εργατικότητα και φαντασία. Οι άνθρωποι αυτοί δημιουργούν νέα δεδομένα στην παροχή μετεωρολογικών υπηρεσιών και προϊόντων, ανεξάρτητα αν κάποιες από τις υπηρεσίες προκαλούν σύγχυση ή κάποια από τα προϊόντα τους (π.χ. παρατηρήσεις) είναι αμφισβητούμενης ποιότητας.

Αναφορικά με τις αρμοδιότητες ΕΜΥ και ΕΑΑ στην έκδοση των προγνώσεων, η ΕΜΥ είναι αρμόδια για την έκδοση των πάσης φύσεως προγνώσεων και προειδοποιήσεων προς τους κρατικούς φορείς και το κοινό (ΠΔ 161/1997), αλλά το επιχείρημα ότι η συγκεκριμένη αρμοδιότητα είναι αποκλειστική τεκμηριώνεται μόνο με διασταλτική ερμηνεία του σχετικού άρθρου. Από την άλλη πλευρά, το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του ΕΑΑ έχει αντικείμενο τη μετεωρολογία (ΠΔ 258/1999), αλλά, όπως φαίνεται και από την επωνυμία του, στα πλαίσια της έρευνας. Αν η ΕΜΥ, από καθαρά νομικής πλευράς, δεν είναι εύκολο να αποδείξει ότι έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα στην έκδοση των προγνώσεων, για το ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ είναι πολύ πιο δύσκολο να τεκμηριώσει τη θέση ότι μπορεί να εκδίδει επιχειρησιακές προγνώσεις καιρού. Πέρα από τη «νομική» δυσκολία, υπάρχει και η ουσιαστική, καθώς δεν μπορεί δύο φορείς που ανήκουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο δημόσιο τομέα να έχουν ακριβώς τις ίδιες αρμοδιότητες.

Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και εξελίσσεται η κατάσταση της επιχειρησιακής μετεωρολογίας στη χώρα μας, ο αγώνας της ΕΜΥ για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των αρμοδιοτήτων της δεν είναι εύκολο να τελεσφορήσει με νομικά επιχειρήματα. Κατά τη γνώμη μου, μόνο η εξωστρέφεια, η φαντασία, η δουλειά και η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων της μπορούν να φέρουν καλά αποτελέσματα. Μην ξεχνάμε ότι στα θέματα της πρόγνωσης του καιρού εδώ και δεκαετίες οι εθνικές μετεωρολογικές υπηρεσίες σχεδόν όλων των χωρών του κόσμου λειτουργούν σ' ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Πριν από χρόνια, σ' ένα συνέδριο στην Τουλούζη είχα ρωτήσει ένα Γάλλο συνάδελφο πώς τα πάνε με τις ανταγωνιστικές ιδιωτικές μετεωρολογικές εταιρείες. Μου απάντησε με μία μόνο φράση: «Τις σκότωσε όλες η Meteo-France !» .

Καλημέρα σε όλους

Δημήτρης Ζιακόπουλος 

Σημείωση : O πρώην συνάδελφος μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος με αφορμή την ονοματοδοσία των βαρομετρικών χαμηλών, μας εξέθεσε την γνώμη του μπαίνοντας βαθύτερα στα προβλήματα της μετεωρολογικής κοινότητας,  με "αλήθειες που πονάνε" . Το κείμενο με την άδειά του αντιγράφηκε από το blog του και παρατίθεται ως έχει.