Για πρώτη φορά διοργανώθηκε επιστημονική ημερίδα στην Αθήνα σήμερα στις 23 Σεπτεμβρίου 2019 με θέμα «Η επίδραση του Διαστήματος στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Μεσογείου» στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος «Space Weather Userς Needs for the Mediterranean Region». Η ημερίδα αυτή διοργανώθηκε  από την Ομάδα Κοσμικής Ακτινοβολίας και το Κέντρο Πρόγνωσης Διαστημικού Καιρού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής την Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής κ. Ελένη Μαυρομιχαλάκη. Ο Κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών Καθ. Ι Εμμανουήλ απήθυνε χαιρετισμό όπως και ο Διοικητής της ΕΜΥ, Ταξίαρχος (ΜΤ)  Ν. Βογιατζής.  Κατά την διάρκεια της Ημερίδας ακούστηκαν πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις και βγήκαν χρήσιμα συμπεράσματα . "Αναφορά για Βόρειο Σέλας στην Αθήνα το 2003 από τον κ. Παούρη Ε"

Στην Ημερίδα αναγνωρίστηκε οτι ο Διαστημικός Καιρός (ΔΚ) μπορεί να κάποιες περιπτώσεις να αποτελέσει ένα σοβαρό κίνδυνο για τις υποδομές και την ανθρώπινη ζωή . Διαπιστώθηκε επίσης οτι υπάρχει μία μεγάλη κοινότητα χρηστών του ΔΚ που λειτουργούν στην περιοχή της Μεσογείου, η οποία απαιτεί ακριβείς και έγκαιρες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες του ΔΚ. Το πρόγραμμα SWE-MED, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) στα πλαίσια του προγράμματος Space Situational Awareness (SSA), στοχεύει στο να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο οι βασικές απαιτήσεις των πελατών του τομέα SSA SWE πρέπει να ενισχυθούν και να προσαρμοστούν καλύτερα στις ανάγκες των τελικών χρηστών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Μεσογείου. Οι στοχοθετημένοι τομείς περιλαμβάνουν την επικοινωνία και πλοήγηση, την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των ανοικτών θαλάσσιων πόρων, τη λειτουργία συστημάτων παροχής ενέργειας, τη λειτουργία των αγωγών, τη λειτουργία των σιδηροδρόμων, την αεροπορία, τη ναυτιλία, την παρακολούθηση και ασφάλεια των δορυφόρων.

Διαπίστωση και συμφωνία  όλων των ομιλητών που μετείχαν στην ημερίδα -που έγινε στο Εντευκτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών-  ήταν οτι σήμερα, ένα μείζον ηλιακό συμβάν θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά ή να προκαλέσει σημαντικές ζημίες στα συστήματα του 21ου αιώνα, τα οποία είναι κρίσιμα για τις καθημερινές οικονομικές λειτουργίες της Ευρώπης, όπως οι δορυφόροι πλοήγησης και τηλεπικοινωνιών ή τα ηλεκτρικά δίκτυα και οι υπηρεσίες επικοινωνίας. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, ένα και μόνο διαστημικό καιρικό φαινόμενο θα μπορούσε να έχει κόστος 15 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ευρώπη, ενώ ακόμη και η συνήθης ηλιακή δραστηριότητα μπορεί να έχει δαπανηρό κόστος σε δορυφόρους καθώς και σε υποδομές στην επιφάνεια του πλανήτη. 

Δεν είμαστε σε θέση να ελέγξουμε τον Ήλιο μας. Όμως, οι έγκαιρες προειδοποιήσεις  όπως αυτές που πρόκειται σε λίγο καιρό να είναι εφικτές χάρη στην αποστολή ηλιακής προειδοποίησης Lagrange της ESA ή τις προειδοποιήσεις της Ομάδας του Πανεπιστημίου Αθηνών  που ήδη γίνονται, θα επιτρέψει στις πολιτικές αρχές και στους εμπορικούς παράγοντες να πάρουν προστατευτικά μέτρα, επιτρέποντας την ελαχιστοποίηση των οικονομικών απωλειών και αποφεύγοντας μια καταστροφή που θα μπορούσε να μας επηρεάσει όλους. Τα προϊόντα αλλά και οι μέθοδοι πρόγνωσης θα βελτιωθούν βαθμιαία στο πέρασμα του χρόνου. Να σημειώσουμε ότι στον τομέα του Διαστημικού Καιρού για την Ελλάδα σχετικές προγνώσεις εκδίδει  το Κέντρο Παρακολούθησης Διαστημικού Καιρού (Athens Space Weather Forecasting Center) το οποίο λειτουργεί από την ερευνητική ομάδα κοσμικής ακτινοβολίας του Τμήματος Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με την καθοδήγηση της καθηγήτριας κ. Ελένης Μαυρομιχαλάκη.

ΠΟΙΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΚΑΙΡΟ - ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ 

Συνοπτικά από τους εκπροσώπους Φορέων του Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα αναφέρθηκαν οι επιδράσεις από τον διαστημικό καιρό και παράλληλα έγινε παρουσίαση των φορέων που συμμετείχαν στην ημερίδα.   

α. Επίδραση στους δορυφόρους (από όλους τους φορείς ) :

Οι δορυφόροι-τόνισαν όλοι οι εκπρόσωποι των φορέων -  λειτουργούν σε ένα περιβάλλον φορτισμένων σωματιδίων που μπορούν να τους επηρεάσουν με μια πληθώρα τρόπων,  είτε επιδρώντας απευθείας στα ηλεκτρονικά συστήματα του δορυφόρου είτε μέσω της φόρτισης του διαστημοπλοίου, η αποφόρτιση του οποίου δημιουργεί προβλήματα. Αυτές οι διαδικασίες μπορεί:  • Να αποδώσουν ανύπαρκτες εντολές • Να προκαλέσουν ζημιές στα ηλεκτρονικά μέρη του δορυφόρου  • Απώλεια του ελέγχου από τη Γη και τέλος • Ολική αχρήστευση της συσκευής.

β. Επίδραση στα μέσα μεταφοράς ενέργειας (KΔΕΠ ΔΕΗ)

:Η επίδραση των γεωμαγνητικών φαινομένων στα συστήματα ενέργειας μπορεί να είναι πολύ σημαντική. Τα ρεύματα που επάγονται στις γραμμές μεταφοράς περνούν στο έδαφος μέσω των υποσταθμών μετασχηματιστών. Εκεί δημιουργούν κορεσμό των πυρήνων των μετασχηματιστών που μπορεί να οδηγήσει σε μια πληθώρα προβλημάτων. Η σταθερότητα του συστήματος μπορεί επίσης να καταρρεύσει καθώς οι ισοσταθμιστές της τάσης περνούν εκτός λειτουργίας. Κάτι τέτοιο συνέβη στις 13 Μαρτίου 1989 όταν ολόκληρη η περιοχή του Quebec στον Καναδά έμεινε χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για 9 ώρες. Στην χώρα μας δεν έχουν αναφερθεί σημαντικά προβλήματα ανέφερε ο Δρ. κ. Ι.Ζώης όμως τα κόστη είναι πολύ μεγάλα καθώς για παράδειγμα ένας μετασχηματιστής 400 kV φτάνει τα 10 εκατ. ευρώ !  

γ. Επίδραση στους αγωγούς μεταφοράς ( ΔΕΣΦΑ) 

Για τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων υγρών ή αερίων υπογείως ή υποθαλάσσια ή ακόμα και στην επιφάνεια της Γης οι αγωγοί είναι κατασκευασμένοι από ατσάλι για να μπορούν να αντέξουν την πίεση που δημιουργείται. Γι’ αυτό βλάβη στους αγωγούς μπορεί να προέλθει όχι μόνο από φυσικά σπασίματα αλλά και από διάβρωση του ατσαλιού. Για να αποφεύγεται η διάβρωση, το ατσάλι του αγωγού καλύπτεται με ένα μονωτικό περίβλημα και συνδέεται με ειδικές συσκευές που ονομάζονται καθοδικοί προστατευτικοί ανορθωτές (cathodic protection rectifiers).

Τα χρονικά μεταβαλλόμενα μαγνητικά πεδία επάγουν χρονικά μεταβαλλόμενα ηλεκτρικά ρεύματα στους αγωγούς μας ανέφερε ο Δρ. κ. Ν. Κιούπης και οι μεταβολές αυτές στο γήινο μαγνητικό πεδίο επάγουν ηλεκτρικά ρεύματα στους επιμήκεις αγωγούς και το περιβάλλον έδαφος. Αυτά τα χρονικά μεταβαλλόμενα ρεύματα που ονομάζονται "telluric currents" δημιουργούν ταλαντώσεις τάσης στους καθοδικούς προστατευτικούς ανορθωτές και κάνουν δύσκολη τη διατήρηση του δυναμικού στην πρέπουσα ασφαλή περιοχή.  Κατά τη διάρκεια μαγνητικών καταιγίδων αυτές οι διακυμάνσεις μπορεί να είναι τόσο ισχυρές που να αφήνουν τον αγωγό απροστάτευτο για αρκετό διάστημα μειώνοντας έτσι το χρόνο ζωής του. Ο ΔΕΣΦΑ έχει λάβει αυτές τις παραμέτρους υπόψη του και τηρεί ηλεκτρονικό αρχείο καθώς και σύστημα τηλεειδοποίησης .

δ. Επίδραση στα συστήματα τηλεπικοινωνιών ( ΕSA/SSA I-ESC ,ΕSA/SSA S-ESC, ΕSA/SSA Η-ESC ,ΕSA/SSA R-ESC,ΕSA/SSA G-ESC)  

Η ραδιοεπικοινωνία στις συχνότητες HF (3 − 30 megahertz) η οποία χρησιμοποιείται ακόμα εκτενώς από τους στρατιωτικούς και για τη μετάδοση πληροφοριών σε μεγάλες αποστάσεις σε πολλές χώρες βασίζεται στην αντανάκλαση σημάτων στην Ιονόσφαιρα της Γης. Αυτά τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα εξασθενούν καθώς περνούν από τη χαμηλή ιονόσφαιρα όπου οι συγκρούσεις ανάμεσα στα ηλεκτρόνια και τα μόρια του αέρα είναι συχνές. Η ιονοσφαιρική εξασθένιση επηρεάζει τις χρησιμοποιούμενες συχνότητες επικοινωνίας. Αν γίνει ιδιαίτερα ισχυρή εξαιτίας μιας αύξησης της ηλεκτρικής πυκνότητας μπορεί να προκαλέσει ένα ολικό blackout στις επικοινωνίες. Επίσης λόγω ακτινοβολίας έχουμε θέρμανση και διόγκωση της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα την επέκτασή της σε περιοχές όπου κινούνται δορυφόροι χαμηλής τροχιάς, προκαλώντας μείωση της ταχύτητάς τους λόγω τριβής και την ενδεχόμενη πτώση τους. Οι Ερευνητές Δρ. Α. Μπελεχάκη από το ΕΑΑ, η κ. Υ.Δ. Δ. Λίγγρη , κ. Δρ. Μ. Γεροντίδου, κ. Δρ. Ε. Παούρης από το ΕΚΠΑ αναφέρθηκαν ο καθένας στον τομέα του και τόνισαν οτι επηρεάζεται επίσης και το σύστημα εντοπισμού Global Positioning System (GPS), στο οποίο ασυνήθιστες καθυστερήσεις λόγω διαταραχών στην ιονόσφαιρα μπορεί να δώσουν λάθος αποτελέσματα στον προσδιορισμό θέσης. Τέλος, αναφέρθηκε οτι είναι δυνατόν οι διαταραχές στην ιονόσφαιρα να δημιουργήσουν προβλήματα στο σήμα των ραντάρ.

ε. Προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία ( ΕΚΠΑ) 

Η δόση από κοσμική ακτινοβολία αυξάνεται με το γεωγραφικό πλάτος και με το υψόμετρο και διπλασιάζεται περίπου κάθε 1.4 km. Έτσι είναι περίπου 4 φορές υψηλότερη στο Mexico City και 8 φορές υψηλότερη στη Lhasa του Θιβέτ , μας ανέφερε ο Δρ κ. Ε. Παούρης , ενω η  Υ.Δ. κ. Α. Τεζάρη ανέλυσε τις επιδράσεις της Κοσμικής Ακτινοβολίας στον άνθρωπο και τόνισε οτι μια υπερατλαντική πτήση συνεπάγεται πρόσθετη επιβάρυνση, οπότε γίνεται κατανοητό ότι ιδιαίτερα επηρεάζονται τα πληρώματα των αεροσκαφών με αποτέλεσμα να λαμβάνουν διπλάσια μέση ετήσια δόση. Προφανώς τα προβλήματα γίνονται ακόμα μεγαλύτερα για τους αστροναύτες που συμμετέχουν σε ταξίδια έξω από την προστατευτική ασπίδα της ατμόσφαιρας και μένουν στο διάστημα για αρκετό χρόνο. 

στ. Άλλες επιδράσεις : (ΕΜΥ , ΟΗΒ ΗELLAS , SOFTCOM INTERNATIONAL, ΕΒΙΔΙΤΕ ) 

 Αναφορές για πιθανές επιπτώσεις του διαστημικού καιρού στο κλίμα επεσήμανε στην ομιλία της η κ. Φ Γκόφα από την ΕΜΥ (Τμήμα Διαστημικού καιρού), αναφέροντας οτι αυτό πιθανόν οφείλεται στη μεταβολή της λεγόμενης ηλιακής σταθεράς κατά 0,2%, το οποίο, αν και μοιάζει να είναι μικρό ως ποσοστό, δεν είναι καθόλου αμελητέο. Αναφέρθηκε επίσης αναλυτικά στις δράσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) με έμφαση στον Διαστημικό καιρό, καθώς και στις ρυθμίσεις που έχουν γίνει στον ICAO- οργανισμό για την Αεροναυτιλία,- με την θέσπιση νομικού πλαισίου για τον διαστημικό καιρό στην Ευρώπη με την ονομασία Pecasus . Μετά το 2025 αναμένονται πολλές αλλαγές στον χώρο των προειδοποιήσεων για την Αεροναυτιλία που θα περιέχουν και τον διαστημικό καιρό .

Από την ΕΜΥ ο κ. Θ. Κολυδάς (Διεθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου) περιέγραψε διαδικασίες επίδρασης της κατώτερης ατμόσφαιρας προς το διάστημα και αντιστρόφως και ανέφερε οτι έχουν υπάρξει περιπτώσεις δημιουργίας  βαρυτικών κυμάτων προς την ανώτερη ατμόσφαιρα τα οποία προκλήθηκαν από το πέρασμα ενός ψυχρού μετώπου στην επιφάνεια . Πρόσθεσε επίσης ότι η επίδραση των ενεργητικών ηλεκτρονίων από την εξωτερική ζώνη ακτινοβολίας «Βαν Άλεν»  με τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας είναι σημαντική , καθώς έχουμε μεταβολές στη διεύθυνση και ένταση ανέμου καθώς και μείωση του μεσοσφαιρικού όζοντος.  Αναδεικνύονται έτσι βασικοί “κρίκοι” στην αλυσιδωτή αντίδραση που επιτρέπει στα ηλεκτρόνια να επιδρούν στα καιρικά συστήματα – και τον οποίο δεν κατανοούσαμε προηγουμένως. Ανέφερε οτι θα μπορούσε αυτό να μας βοηθήσει σε καλύτερες εποχικές προγνώσεις . Ο κ. Κολυδάς τόνισε οτι ένα πρόγραμμα νανοδορυφόρων ή RainCubeS θα μπορούσε να αποτελεί ένα στόχο για την Νοτιοανατολική Μεσόγειο σε θέματα καιρού  καθώς στην Αμερική η χρήση τους σε ανάλογες δραστηριότητες έχει δώσει καλά αποτελέσματα.   

Από την νεοϊδρυθείσα OHB Hellas, θυγατρική κατά 100% της γερμανικής OHB SE, εκ των τριών μεγαλύτερων βιομηχανιών Αεροδιαστημικής μαζί με τις Airbus DS και Thales Alenia Space η Διευθύνουσα Σύμβουλος της εταιρείας Δρ. Κατερίνα Πανοπούλου ανέφερε οτι η εταιρεία σκοπεύει να γίνει εξειδικευμένο κέντρο της Ευρώπης στον τομέα του Additive Manufacturing, γνωστό ως 3d printing, για τον διαστημικό τομέα και υπογράμισε οτι για την επίτευξη των στόχων της, η ΟΗΒ Hellas θα επιδιώξει τη στενή συνεργασία με την ελληνικές διαστημικές εταιρίες, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα και τους οργανισμούς της χώρας, ώστε η Ελλάδα να γίνει ένας σημαντικός παίκτης στον τομέα του διαστήματος και να αποκτήσει αυτονομία. Η εταιρεία είναι κύριος ανάδοχος μιας από τις 2 παράλληλες μελέτες συστημάτων (διαστημικό σκάφος, εκτοξευτής, μεταφορά σε L5, τμήμα εδάφους) της αποστολής Lagrange L5 και υπεργολάβος για το όργανο μαγνητομέτρου. Η αποστολή L5 σχεδιάζεται επί του παρόντος από το OHB και πρόκειται να παρουσιαστεί στο Συμβούλιο της ESA στα τέλη του 2019. Αλλά μεγάλα προγράμματά της εταιρείας είναι οι δορυφόροι SARah και SARLupe, δορυφορικά ραντάρ για το Γερμανικό Υπουργείο Άμυνας, οι μετεωρολογικοί δορυφόροι τρίτης γενιάς, ο δορυφόρος EnMAP για την καταγραφή των περιβαλλοντολογικών παραμέτρων καθώς και οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι Hispasat H36W-1, ELECTRA και EDRS-C.

Από την εταιρεία SOFTCOM INTERNATIONAL (που ιδρύθηκε το 2010) η  Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της Εταιρείας Δρ.  Ζωή – Τζοάννα Αικατερινίδη αναφέρθηκε στις δράσεις της Εταιρείας (απασχολεί 100 άτομα) . "Εχουμε διακριθεί με το βραβείο “Business Award 2013” από το Επιμελητήριο Λασιθίου στην Κρήτη σαν «Αναπτυσσόμενη Μικρο-Μεσαία Εταιρεία» και έχουμε αξιολογηθεί από την IEEE στα πλαίσια του Benchmark project “Project and Process Efficiency " (για το έτος : 2014 ) , με άριστη επίδοση στον τομέα PR ( Planning, Risk και Claim Management), ως μια από τις καλύτερες Εταιρείες που συμμετείχαν στο benchmarking ανέφερε στην Παρουσίασή της .

Για την Ένωση Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας & Εφαρμογών – ΕΒΙΔΙΤΕ και τις δράσεις της έγιναν αναφορές από τον Δρ. Α. Πότση και τονίστηκε οτι η ένωση στοχεύει στην μεγιστοποίηση της Ελληνικής Βιομηχανικής συμμετοχής σε ένα τεράστιο διαστημικό πρόγραμμα τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε χώρες εκτός του Ευρωπαϊκου Οργανισμού Διαστήματος, συμβάλλοντας έτσι στην βιομηχανική και ερευνητική ανάπτυξη της χώρας με την ανάπτυξη νέων εφαρμογών και προϊόντων. 

ΤΙ ΑΠΟΚΟΜΙΣΑΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ -ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 

Στις συζητήσεις που ακολούθησαν στο τέλος της Ημερίδας αναγνωρίστηκε από όλους τους Φορείς η συμβολή της Πολιτείας και αναφέρθηκε ότι ήδη έχουν γίνει  πολυετείς επενδύσεις στο διάστημα κυρίως μέσω τριών φορέων (Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας) και  έχουν ήδη καταβληθεί εκατοντάδες εκατομμύρια ΕΥΡΩ για την συμμετοχή της χώρας στην ESA, στην Ευρωπαϊκή Οργάνωση Μετεωρολογικών Δορυφόρων  (EUMETSAT), στο στρατιωτικό διαστημικό σύστημα στρατηγικής παρατήρησης της Γης HELIOS-II και για τον  HELLAS SAT. 

Αυτό που φάνηκε να αναζητούν οι συμμετέχοντες από την Πολιτεία,  ήταν η θέσπιση ενός σύγχρονου πλαισίου Διοίκησης του νεοσύστατου  Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος ΕΛΚΕΔ. Επιθυμία όλων είναι το νέο κέντρο να  λειτουργήσει με τέτοιο τρόπο ώστε να συνδέσει όλους τους φορείς κάτω από μια σωστή πολιτική στόχων, αξιολογώντας τις ανάγκες της σύγχρονης Ελλάδος στο Διάστημα . Στο παραπάνω πίνακα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κεντρική απόφαση του συμβουλίου Διαστημικού Καιρού της Δανίας η οποία αξιολογεί ότι για την χώρα είναι σημαντικότερη η επίδραση του μαγνητικού πεδίου για την θέρμανση της ατμόσφαιρας , από αυτήν που δημιουργείται από το CO2. Ολες οι δράσεις απαιτείται να γίνουν κάτω από μακροπρόθεσμο πλάνο υλοποίησης στόχων και ως παράδειγμα αναφέρθηκε το αντίστοιχο 20ετές πλάνο που εφαρμόζεται στον Eumetsat. Είναι λυπηρό να διαπιστώνεαι από όλους η άποψη,  οτι παρόλες τις τεράστιες επενδύσεις της χώρας στο χώρο του διαστήματος τα τελευταία χρόνια δεν υπήρξε ποτέ εθνικός συντονισμός στο διάστημα,  ούτε οριζόντια διαστημική πολιτική που θα μεγιστοποιεί την ανταπόδοση από τη συμμετοχή μας στους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς Διαστήματος και στα διαστημικά προγράμματα .

Στο μυαλό μου έφερα την  συνέντευξή στην Athens Voice τον περασμένο Μάρτιο του  διακεκριμένου καθηγητή κ. Σταμάτη Κριμιζή ο οποίος απαντώντας  σε ερώτηση για τη δραστηριότητα του (τότε) Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος, τόνιζε ότι «απ’ ό,τι γνωρίζει δεν έχει ακόμη δομηθεί με προσωπικό, δεν έχει πρόγραμμα». "Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαστημική δραστηριότητα σε εργαστήρια και σε μικρές εταιρείες στον ιδιωτικό τομέα". Και συνέχιζε 

«Ένας από τους σκοπούς της ίδρυσης του Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος ήταν να οργανώσει αυτή τη δραστηριότητα και να κάνει χρήση όλων των εφαρμογών, τεχνολογιών και προϊόντων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, επειδή είμαστε μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Δικαιούμαστε να επανέλθουν τα χρήματα που καταβάλλονται από τη χώρα σε μορφή τεχνολογικών προγραμμάτων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν από τα ελληνικά κέντρα ερευνών και τη βιομηχανία για να λάβουμε μέρος στη διαστημική δραστηριότητα της Ευρώπης» σημείωωε και αναφερόμενος στους λόγους της παραίτησής του από τη θέση του προέδρου του (τότε) Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος, είπε ότι του «αφαίρεσαν όλες τις αρμοδιότητες και τις μεταβίβασαν στους υπαλλήλους του υπουργείου και τον Γενικό Γραμματέα», και έκανε λόγο για κακοδαιμονία της ελληνικής πραγματικότητας......  

Δεν θα προσθέσω τίποτε άλλο . Θα κλείσω με μια ευχή -τελευταία διαφάνεια της παρουσίασης μου- στην Ημερίδα.