Η Σκύλα και η Χάρυβδη στη σύγχρονη ναυτική ιστορία -Η τραγωδία του 1707

Κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής, ο Βρετανικός στόλος βρέθηκε μετά από θύελλα έξω από τα νησιά Σίλι στις ακτές της Κορνουάλης με αποτέλεσμα να βυθιστούν 4 πολεμικά πλοία παρασύροντας στο θάνατο πάνω από 1.500 ανθρώπους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στην ιστορία της Βρετανίας η οποία οφειλόταν κυρίως στη λανθασμένη πορεία του στόλου.

Η καταστροφή έχει αποδοθεί σε έναν συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της αδυναμίας των ναυτικών να υπολογίσουν με ακρίβεια τις θέσεις τους, των σφαλμάτων στους διαθέσιμους χάρτες και στα βιβλία των ανεπαρκών γιαμ την εποχή πυξίδων. Τα πλοία δεν έπλεαν εκεί που είχαν υπολογίσει από λάθος προσδιορισμό του γεωγραφικού μήκους. Οι ναυτικοί εκείνον τον καιρό μπορούσαν εύκολα να υπολογίσουν το γεωγραφικό πλάτος στο οποίο βρίσκονταν, είτε προς τα βόρεια είτε προς τα νότια. Εντούτοις, αδυνατούσαν να υπολογίσουν ακριβώς το γεωγραφικό μήκος. Αποτέλεσμα ήταν να σχεδιάζονται χάρτες με νησιά, βραχονησίδες και θαλάσσια ρεύματα σε απίθανα σημεία, τα οποία προφανώς δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστούν πάλι, αφού δεν υπήρχε αντικειμενική μέθοδος προσδιορισμού των συντεταγμένων στην υδρόγειο. Πολλά πλοία χάθηκαν εκείνη την εποχή, πέφτοντας πάνω σε υφάλους ή καταλήγοντας σε αφιλόξενες ακτές, επειδή χάραζαν την πορεία τους με βάση αυτούς τους χάρτες. 

ΤΑ ΝΗΣΙΑ SCILLY KAI H ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ Sir CLOODESLEY SHOVELL ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ . 

Από τις 29 Ιουλίου έως τις 21 Αυγούστου 1707, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής, μια συνδυασμένη βρετανική, αυστριακή και ολλανδική δύναμη υπό τη διοίκηση του πρίγκιπα Ευγένιου της Σαβοΐας πολιόρκησε το γαλλικό λιμάνι της Τουλόν. Η Μεγάλη Βρετανία έστειλε στόλο για να παράσχει ναυτική υποστήριξη, με επικεφαλής τον Αρχηγό του Βρετανικού Στόλου, τον Sir Cloudesley Shovell. Τα πλοία έπλευσαν στη Μεσόγειο, επιτέθηκαν στην Τουλόν και κατάφεραν να προκαλέσουν ζημιές στον γαλλικό στόλο που είχε πιαστεί στην πολιορκία. Ωστόσο, η συνολική εκστρατεία ήταν ανεπιτυχής και ο βρετανικός στόλος διατάχθηκε να επιστρέψει στην πατρίδα του, ξεκινώντας από το Γιβραλτάρ για το Πόρτσμουθ στα τέλη Σεπτεμβρίου (δείτε χάρτη) . Ο στόλος του Shovell με είκοσι ένα πλοία αναχώρησε από το Γιβραλτάρ στις 29 Σεπτεμβρίου αλλά το πέρασμα σημαδεύτηκε από εξαιρετικά κακές καιρικές συνθήκες και συνεχείς καταιγίδες. Καθώς ο στόλος απέπλευσε στον Ατλαντικό, περνώντας τον Βισκαϊκό Κόλπο καθοδόν προς την Αγγλία, ο καιρός χειροτέρευε και τις περισσότερες μέρες ήταν αδύνατο να γίνουν οι παρατηρήσεις που απαιτούνταν για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους τους. Στις 21 Οκτωβρίου έγιναν βυθοσκοπήσεις, με βάθη 170–240 μέτρα, υποδεικνύοντας ότι έφταναν στην άκρη της υφαλοκρηπίδας. Το μεσημέρι εκείνης της ημέρας ο καιρός καθάρισε και σημειώθηκαν καλές μετρήσεις του γεωγραφικού πλάτους, στις 48° 50–57' Β. Συνολικά αυτές οι παρατηρήσεις υποδηλώνουν μια τοποθεσία περίπου 200 μίλια δυτικά-νοτιοδυτικά του Scilly. 

Αυτή ήταν η τελευταία παρατήρηση του γεωγραφικού πλάτους και το υπόλοιπο ταξίδι βασίστηκε σε νεκρό υπολογισμό. Λόγω των γνωστών δυσκολιών της ναυσιπλοΐας μεγάλων αποστάσεων, ήταν κοινή πρακτική εκείνη την εποχή η αποστολή μιας φρεγάτας για να αναζητήσει τον στόλο που επέστρεφε, προκειμένου να βοηθήσει τον στόλο να οδηγηθεί με ασφάλεια στο λιμάνι. Το HMS Tartar στάλθηκε από το Πλύμουθ στις 21 Οκτωβρίου, αλλά επέστρεψε στις 24 Οκτωβρίου χωρίς να συναντήσει τον στόλο του Shovell. Στις αρχές της 21ης Οκτωβρίου , ο άνεμος είχε υποχωρήσει δίνοντας στον στόλο ευνοϊκό άνεμο, που έπλεε ανατολικά-βορειοανατολικά. Στις 11 π.μ., τρία πλοία αποσπάστηκαν για να κατευθυνθούν στο Φάλμουθ σε υπηρεσία συνοδείας.  Στις 4 μ.μ. της 22ας Οκτωβρίου, ο στόλος έκανε πάλι βυθομετρήσεις. Ο άνεμος συνέχιζε να είναι ευνοϊκός, αν και η ορατότητα ήταν κακή και η νύχτα πλησίαζε. Πιθανώς πιστεύοντας ότι το κανάλι ήταν ανοιχτό, ο Σοβέλ έδωσε εντολή να πλεύσει, περίπου στις 6 μ.μ. Ο στόλος κατευθύνθηκε ανατολικά προς βορρά μέχρι που περίπου στις 8 μ.μ. η ναυαρχίδα και πολλά άλλα σκάφη βρέθηκαν ανάμεσα στους βράχους στα νοτιοδυτικά του νησιού St Agnes. Τέσσερα πλοία χάθηκαν όταν χτύπησαν τους βράχους. 

ΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ   

Μια εκδοχή υποστηρίζει ότι ο Shovell κάλεσε τους πλοιάρχους στη ναυαρχίδα στις 22 Οκτωβρίου για ένα συμβούλιο σχετικά με τη θέση του στόλου αλλά παρόλα αυτά δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν την τοποθεσία τους . Μια άλλη εκδοχή που σχετίζεται με την καταστροφή ισχυρίζεται ότι ένας ναύτης στη ναυαρχίδα προσπάθησε να προειδοποιήσει τον Σοβέλ ότι ο στόλος ήταν εκτός πορείας, αλλά ο ναύαρχος τον κρέμασε με αιττιολολογία την υποκίνηση ανταρσίας. Η ιστορία αυτή εμφανίστηκε στην δημοσιότητα για πρώτη φορά στα νησιά Scilly το 1780, με τον απλό ναύτη να είναι ένας ιθαγενής από τα νησιά , ο οποίος αναγνώρισε ότι τα νερά ήταν κοντά στην πατρίδα του, αλλά παρόλα αυτά τιμωρήθηκε από το ναύαρχο . Ο μύθος αναβίωσε το 1997 όταν η συγγραφέας Ντάβα Σόμπελ  παρουσίασε αυτή την εκδοχή ως μια αληθινή ιστορία στο βιβλίο της "Longitude"  το οποίο έγινε ταινία

.

Μια άλλη ιστορία που λέγεται συχνά είναι ότι ο Σόβελ ήταν ζωντανός, όταν έφτασε στην ακτή των νησιών Σίλι στο Πόρτελλικ Κόβ, αλλά δολοφονήθηκε από μια γυναίκα για χάρη του ανεκτίμητου σμαραγδένιου δαχτυλιδιού του, που του είχε δώσει ένας στενός του φίλος, ο λοχαγός Τζέιμς Λόρδος Ντάρσλι.  Υποστηρίζεται ότι η δολοφονία αποκαλύφθηκε μόνο τριάντα περίπου χρόνια αργότερα, όταν η γυναίκα, στο νεκροκρέβατό της, έδωσε το κλεμμένο δαχτυλίδι και ομολόγησε σε έναν κληρικό ότι είχε σκοτώσει τον ναύαρχο.  Ο κληρικός υποτίθεται ότι το έστειλε πίσω στον 3ο κόμη του Μπέρκλεϋ, αν και αρκετοί ιστορικοί αμφιβάλλουν για τον θρύλο της δολοφονίας καθώς δεν υπάρχει αρχείο για την επιστροφή του δαχτυλιδιού και η ιστορία προέρχεται από μια ρομαντική και μη επαληθεύσιμη «εξομολόγηση»

Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ - Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ SCILLY

Τα νησιά Scilly στην αρχαιότητα ήταν γνωστά στα λατινικά ως Insulae Sillinae, Silina ή Siluruni, που αντιστοιχούν στις ελληνικές μορφές Σίλυρες και Σειρήνες. Στον ύστερο Μεσαίωνα ήταν γνωστά στους Ευρωπαίους θαλασσοπόρους ως Sorlingas (ισπανικά, πορτογαλικά) ή Sorlingues (γαλλικά). Ορισμένοι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι το λατινικό Sillinae προέρχεται ή σχετίζεται με το solis insulae, δηλαδή «τα νησιά του Ήλιου». 

Ο Πτολεμαίος κατονομάζει τις φυλές που ζούσαν στην περιοχή όπου δύο από αυτές ήταν  : οι πολεμικότεροι Σίλυρες (Silures) και  οι ειρηνικότεροι Δημήται (Demetae) όπως περιγράφονται στο βιβλίο του (Claudii Ptolemaei Geographia ).
"Πάλιν δὲ ὑπὸ τὰ εἰρημένα ἔθνη δυσμικώτατοι μὲν Δημῆται, ἐν οἷς πόλεις αἵδε· Λουέντινον ιε δ νε Μαρίδουνον /Τούτων δ᾽ ἀνατολικώτεροι Σίλυρες, ἐν οἷς πόλις Βούλλαιον / Μεθ᾽ οὓς Δοβοῦνοι καὶ πόλις Κορίνιον ..." 

Πέραν του Πτολεμαίου υποστηρίζεται οτι τα νησιά εμμέσως αναφέρονται και από τον Όμηρο. Σχετικά με το ταξίδι του Οδυσσέα υπάρχει η άποψη ότι αυτό έγινε πέραν των Ηρακλείων Στηλών και ο Victor Berard πιστεύει ότι o Οδυσσέας έφτασε μέχρι τη Μεγάλη Βρετανία. Πάντως τόσο η Χάρυβδη όσο και η Σκύλλα εμπλέκονται στους μύθους τόσο του Οδυσσέα όσο και των Αργοναυτών.

Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΒΕRARD ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΚΥΛΛΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΑΡΥΒΔΗΣ 

Ο Berard πιστεύει ότι ο Οδυσσέας μετά τη δεύτερη αναχώρηση από το νησί του Αιόλου (Μαδέιρα) , ταξιδεύοντας έξι μερόνυχτα, έφτασε στη χώρα των Λαιστρυγόνων (5), στην Τηλέπυλο. Σήμερα έχοντας υπόψη τις πληροφορίες του Στράβωνα ότι οι κάτοικοι της Ιέρνης (Ιρλανδίας) ήταν άγριοι και ανθρωποφάγοι και αναζητώντας το κλειστό λιμάνι µε τις απότομες ακτές, ο Bernard  καταλήγει στο συμπέρασμα ότι χώρα των Λαιστρυγόνων είναι το λιμάνι του Dingle Bay στο Kerry της Ιρλανδίας. Επόμενος σταθμός ήταν το νησί της Αίας, όπου ζούσε η Κίρκη (6). Πρέπει να βρισκόταν κοντά στους Λαιστρυγόνες όπου παρέμειναν εκεί ένα χρόνο για να μεγαλώσει ξανά η μέρα. Αυτό το νησί πρέπει να είναι η Μ. Βρετανία και ειδικότερα η περιοχή της Κορνουάλλης. Παρακάμπτοντας το νησί των Σειρήνων, προχωρούμε στον επόμενο σταθμό του Οδυσσέα, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη (7). Πάντως σχετικά με τη θέση , άλλοι έλεγαν πως βρίσκοταν στον Βόσπορο, άλλοι στο ακρωτήριο Ταίναρο , άλλοι κοντά στα Κανάρια νησιά. Οι πιο πολλοί πίστευαν πως η Σκύλλα και η Χάρυβδη κατοικούσαν στο στενό της Μεσσήνης, ανάμεσα στην Ιταλία και τη Σικελία Ο BERRARD πιστεύει οτι ο Όμηρος συμβολίζει αυτά τα τέρατα με το φαινόμενο της παλίρροιας, το οποίο έχει δύο φάσεις: την πλημμυρίδα και την άμπωτη και το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στη Μάγχη, στις ΒΔ. ακτές της Γαλλίας Έχοντας υπόψη και τις άλλες πληροφορίες του Ομήρου για το βράχο της Σκύλλας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο Όμηρος περιγράφει το φαινόμενο της παλίρροιας, όπως συμβαίνει και σήμερα στις νησίδες της Σκύλλας (Ιsles  of Scilly) στα νοτιοδυτικά της Κορνουάλλης νησιά που είναι φτιαγμένα από γρανίτη µε ψηλές και επικίνδυνες ακτές.

Πάντως άσχετα αν πέρασε ή όχι ο Οδυσσέας από τα Scilly Isles ,γεγονός είναι ότι ακόμη μέχρι σήμερα οι κίνδυνοι είναι πολύ μεγάλοι. Εκεί όπου πάνω στα αφιλόξενα βράχια των δυτικών ακτών της Μεγάλης Βρεττανίας βρήκαν τον θάνατο πάνω από 1500 άνθρωποι,  ένα γεγονός που αποτελεί μια από τις χειρότερες θαλάσσιες καταστροφές στην ιστορία του βρετανικού ναυτικού. Δεν είναι επικίνδυνο μόνο το Bay ( η περιοχή του Βισκαικού) με τα τεράστια κύματά του , αλλά και τα νησιά του Στενού -ακόμη και με μπονάτσες- αλλά με  πολύ πυκνές ομίχλες , ισχυρότατες  παλλοίριες  και μεγάλο αριθμό ναυτικών ατυχημάτων ακόμη και σήμερα . 

ΞΕΡΕΤΕ ΟΤΙ
Η νησίδα Bishop Rock που βρίσκεται 4 χιλιόμετρα δυτικά των νήσων Scilly στην Κορνουάλη, είναι το μικρότερο νησί στον κόσμο με ένα κτήριο  πάνω σε αυτό, σύμφωνα με το Βιβλίο Ρεκόρ Γκίνες.  Οι Βρεττανοί δήλωσαν ως οίκημα τον φάρο ,  καθως μπορούν να μένουν εκεί εως 4 επισκέπτες, οπότε πήραν αυτή την "μοναδικότητα".

 

Πηγές :  Claudii Ptolemaei Geographia , https://archive.org/details/claudiiptolemaei01ptol/page/n5/mode/2up, https://el.alegsaonline.com/art/48447 Η αρχαία ελληνική Βρεττανία -Λεκάκη http://www.arxeion-politismou.gr/2022/02/arxaia-elliniki-Vretania.html , Wikipedia - Κολυδάς Θεόδωρος-Η ιστορία μιας πεταλούδας