ΜΕΝΕΞΕΔΙ

...Σαν κηπουρός που τυραννιέται σκύβοντας
Μέσα στα συρματόσκοινα και τις εβραίισσες πέτρες
Μα δεν ακούει το πάθος της νεραντζανθιάς
Όταν φοράει τον άνεμο και γνέφει με χορτάρια
Πέρα στο σέλας των πλωτών βουνών
Κι από το αχ του αμπελουργού τρομάζουνε τα σύννεφα...

"ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ" -ΟΔ. ΕΛΥΤΗΣ -

Το σέλας είναι το ωραιότερο φυσικό φαινόμενο που γοητεύει και εμπνέει τους ανθρώπους απ’ την απαρχή του κόσμου. Ως ουράνιο φαινόμενο είναι περισσότερο εμφανές στους πόλους, στο βόρειο και νότιο ημισφαίριο και γι’ αυτό και προσδιορίζεται ως βόρειο ή νότιο σέλας. Εχει όμως εμφανιστεί και σε νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη σε χώρες όπως η Σλοβενία αλλά και η Ελλάδα!

Τελευταία φορά εμφάνισής του στην Αθήνα ήταν στις 20 Νοεμβρίου 2003 ενω τελευταία στον Ελληνικό χώρο πιθανολογείται να είναι το 2010 στην Αλεξανδρούποη όμως η περίπτωσηγ αυτή δεν είναι επαρκώς αιτιλογογημένη . Η φωτογραφία που ακολουθεί ελήφθη την ίδια μέρα από το "Astronomical and geophysical observatory, Comenius Universiy of Slovenia" από D. Kalmančok, M. Šebeň. Την επόμενη μέρα η φωτογραφία αυτή αποτέλεσε πρωτοσέλιδο στις ανακοινώσεις του NOAA.

Καταπληκτικές φωτογραφίες από το σέλας στην Ελλάδα πήρε την ίδια μέρα ο κ. Anthony Ayiomamitis . Χαρακτηριστικά ο ίδιος σημειώνει στην σελίδα spaceweather .com " Όπως συνέβη τον περασμένο μήνα, το αδύνατο συνέβη και τώρα, επειδή είχαμε την τύχη να παρατηρήσουμε Aurora Borealis χάρη στη δραστηριότητα του AR10484 και παρά το γεγονός ότι η Μεσόγειος βρίσκεται τόσο μακριά από τον γεωμαγνητικό πόλο. Αυτό έγινε αφού ακολουθήσαμε τα δελτία στο SpaceWeather, έβλεπα σκόπιμα τον βόρειο ορίζοντα και η προσπάθειά μου ανταμείφθη περίπου 60 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Αφού χρησιμοποίησα την δραστηριότητα του auroral τον περασμένο μήνα ως εμπειρία εκμάθησης, ελήφθησαν πολύ καλύτερες φωτογραφίες αυτή τη φορά γύρω από τις οποίες αναδεικνύονται όμορφα η Aurora με ρύθμιση Draco και ανερχόμενη Ursa Major" 

Η παραπάνω φωτογραφία αλλά και αυτή που ακολουθεί  παρουσιάζουν το σέλας πάνω απο τον Αττικό Ουρανό και έχουν τραβηχτεί απο τον κ. Αγιομαμίτη.

Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η Αθήνα μπορεί να έχει γεωγραφικό πλάτος 38 ° Β αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το γεγονός ότι το γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος της είναι 31 ° Β Ως εκ τούτου, η εμφάνιση Βόρειου Σέλαος είναι πολύ σημαντική . Μπορεί επίσης άλλες τοποθεσίες μπορεί να έχουν γεωγραφική θέση χαμηλότερη από την Αθήνα. αλλά μπορούν όμως να χαρακτηριστούν ταυτόχρονα με ένα υψηλότερο γεωμαγνητικό γεωγραφικό πλάτος  Για παράδειγμα, το νοτιότερο άκρο της Φλώριδας (25 ° Ν, 80 ° Δ) είναι 13 ° νοτίως της Αθήνας και χαρακτηρίζεται από γεωμεγανική γεωγραφική απόσταση 36 ° Ν ή 5 ° μεγαλύτερη από αυτή της Αθήνας . Η παραπάνω καταγραφή είναι σημαντική , αλλά οχι μοναδική .

Το ότι η παρατήρηση του Σέλαος από τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο υπήρξε ανέκαθεν σπάνια, μας  ανέφερε και ο  Δρ κ. Παούρης Ευάγγελος σε σχετική Ημερίδα για τον Διαστημικό καιρό  Ειδικά για το 2003 μας ανέφερε ότι είχαμε μια καταγραφή τον Οκτώβριο , και την άλλη στις 20 Νοεμβρίου του 2003 ! 

Γγια την εμφάνιση του Βόρειου Σέλαος το 2010 κάνει αναφορά στην ιστοσελίδα του ο κ. Γιώργος Ταρσούδης ο οποίος μάλιστα έχει κάνει καταγραφή από την Αλεξανδρούπολη. Η "άγνωστη" αυτή παρατήρηση έγινε στις 10 Αυγούστου 2010 , που ήταν και η τελευταία για τον Ελληνικό χώρο η οποία δεν έχει τεκμηριωθεί πλήρως .

Ο ίδιος γράφει στην ιστοσελίδα του "...  Έτσι την έστειλα στον Καθηγητή κ. Ξενοφώντα Μουσσά του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για να μου δώσει εξηγήσεις αν και κατά πόσο είναι Σέλας ή κάτι άλλο. Η απάντηση του ήταν άμεση και θετική ότι είχαμε μια καταγραφή του φαινομένου Σέλαος στην Βόρεια Ελλάδα".

Εμείς αργότερα ελέγξαμε τα γεωμαγνητικά στοιχεία τα οποία δεν τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο .  

Η εμφάνιση του σέλαος πάντως στην νότια Ευρώπη είναι πολύ σπάνια, και γι’ αυτόν τον λόγο δεν έχει καταγραφεί με μεγάλη συχνότητα ενω δεν συνοδεύεται από πολλούς μύθους των νότιων περιοχών. Αλλά παρ’ όλα αυτά, ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες.

ΤΟ ΣΕΛΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Ο Αριστοτέλης το περιγράφει και αναφέρει στα «Μετεωρολογικά» του (Α’,5): «Φαίνεται δέ ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αἰθρίας οὔσης πολλὰ φάσματα ἐν τῷ οὐρανῷ…, ἡμέρας μὲν οὖν ὁ ἥλιος κωλύει, νυκτὸς δ’ ἔξω τοῦ φοινικοῦ, (δηλαδή του ιώδους), τὰ ἄλλα δι’ ὁμόχροιαν οὐ φαίνεται» που σημαίνει ότι πρέπει να είχε παρατηρήσει έντονα το φαινόμενο του Σέλαος κατά την διάρκεια αίθριας νύκτας. Η φωτοβολία της ατμόσφαιρας (πάντα κατά τον Αριστοτέλη) δεν είναι ομοιογενής αλλά τα φάσματα του φαινομένου αυτού παρουσιάζουν χάσματα. Και είναι εκείνα που παρουσιάζουν ακριβώς το Σέλας ως κυματιζόμενες «ουράνιες κουρτίνες» ή «ουράνιες μπαλαρίνες» όπως χαρακτηρίζεται το φαινόμενο από τους σύγχρονους παρατηρητές.

Ο πρώτος που κατέγραψε Βόρειο Σέλας είναι ο Αναξαγόρας του 467 πΧ. ενώ υπάρχουν άλλες 3 χρονικές περίοδοι καταγραφπής του μεταξύ 380-340 πΧ. (από Αριστοτέλη) , 225 πΧ. και 100-200 πΧ.  Στην Αρχαία Ελλάδα αναφορές σέλαος υπάρχουν για το έτος 479 και  466 στην Αθήνα , το 372 και το 348 σε όλη την Ελλάδα , το 343 κοντά στην Κόρινθο και χρονικά ακολουθεί η πλήρης αναφορά του Αριστοτέλη στα Μετεωρολογικά (371b-378a) .

Θυμίζουμε οτι η λέξη σέλας αναφέρεται για πρώτη φορά στον Όμηρο

"λαμπέσθην ὡς εἴ τε πυρὸς σέλας, ἐν δέ οἱ ἦτορ
δῦν᾽ ἄχος ἄτλητον"

ΟΜΗΡΟΣ Ἰλιάδα (19.365)

Fig.  Virtual Geomagnetic Pole (VGP) position for aurorae observed in Greece in 380-340 B.C. The red dot is the mean VGP position (68±2) οN, (3±2) E. The solid inner red line defines the area of the auroral oval which radiallyextents up to 22 o from the VGP (the VGP center representsthe lower error span of the mean VGP). The outer red linesdefine the maximum radius of the auroral oval which extents up to 30 o from the VGP.( Λιριτζής Ιωάννης , Πάνου Ευαγγελία, Changhong Miao  Fengxian Xu Cai Shuhui-2017) 

Στους ρωμαϊκούς μύθους, η Αουρόρα (Aurora) ήταν η θεά της αυγής και αντιστοιχεί στην Ηώ της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, που σύμφωνα με τον Ησίοδο ήταν κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας ή Ευρυφάτειας και αδελφή του Ήλιου και της Σελήνης. Οι Λατίνοι δανείστηκαν πολλά απ’ τα στοιχεία της Ηούς για τη δική τους θεότητα της αυγής και την περιέγραψαν σαν μια όμορφη νέα που πετάει στον ουρανό αναγγέλλοντας την άφιξη του ήλιου. Η Αουρόρα είχε πολλούς συζύγους και άλλα τόσα παιδιά, ενώ η πρωινή πάχνη που εμφανίζεται την αυγή, έλεγαν πως είναι τα δάκρυα της θλίψης της για τον χαμό ενός απ’ τους γιους της.

Αναφορές υπάρχουν και από τον Σενέκα ( 4 πΧ.-54 μΧ) στο πρώτο του βιβλίο Quaestiones Naturales που σας μεταφέρουμε την Αγγλική του ακριβή μετάφραση : : “Hear what I think about those fires which the atmosphere drives across the sky. They move obliquely at very high speeds, which is proof that they have been driven by a great force. It is obvious that they do not move on their own accord but are hurled. The fires have many different shapes,” 14.1.
“It is time to consider, briefly, other atmospheric fires, of which there are various forms. At times a star flashes. At times there are glowing lights. These are sometimes stationary and sticking to one spot, sometimes whirling past. Many kinds of them are seen. There are bothyni: within a surrounding corona there is a great gap in the sky like a hole dug in a circle. There are pithiai: an enormous round mass of fire, like a barrel, either darts by or blazes in one place. There are chasmata: some area of the sky settles and, gaping in hiding – so to speak – sends out flame. The colours of all these are also very numerous: some are very bright red,some a pale and light flame, some a white light, some uniformly yellow and without outbursts or rays,” Pref.17–1–3.
“How, then, do they start? The fire is ignited by the friction of the air and propelled violently by a wind. Yet it is not always caused by wind or friction. Sometimes the fire is generated by certain favourable conditions in the atmosphere. For in the sky there are many elements, dry, hot, earthy, among which fire originates and flows down following after its own type of fuel; consequently, it moves at great speed. But why does it have various colours? Because it makes a difference what element is set ablaze and the quantity and force by which it is set on fire. Falling lights of this sort indicate wind; and, in fact, wind from the region where they started burning. You ask: ‘The lights which Greeks call sela –how are they produced?’ In many ways they say. It is possible for the force of the winds to produce them. The high temperature of the upper atmosphere can cause them. For since fire is extended far and wide there, it sometimes seizes the lower region if elements are suitably flammable,” 14.5–15.1.
“Among these you may also include a phenomenon which we read about frequently in history: the sky seems to be on fire.Sometimes its glow is so high it appears to be actually among the stars. Sometimes it is so low that it gives the illusion of a fire some distance away. In the reign of Tiberius Caesar (AD 14–37) watchmen rushed to the aid of the colony at Ostia just as though it were ablaze, since throughout most of the night there had been a glow in the sky, dull, as of a thick smoky fire. Concerning these phenomena no-one doubts that they have the flame which they show; there is a definite substance to them,” 15.5–6." 

Αναφορά για το σέλας γίνεται και από τον Πλούταρχο (45-120 μΧ) στο Συμπόσιο , όπου σχολιάζει τις αναφορές του Αναξαγόρα όπως αναφέρουν οι  Λυριτζής και Βασιλείου 

Aurora Βorealis σημαίνει αυγή του βορρά, ενώ Aurora Αustralis αυγή του νότου. Και είναι τέτοιο το δέος που προκαλεί η εμφάνισή τους, που ήταν επόμενο να τους αποδοθούν μεταφυσικές ιδιότητες και να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως. Έτσι γεννήθηκαν πολλοί διαφορετικοί λαϊκοί μύθοι και θρύλοι από τις εθνότητες που υπήρξαν θεατές τους. Στη λαογραφία των βορείων λαών το Σέλας ήταν επόμενο να έχει συνδεθεί με υπερβατικές ερμηνείες. Στους ρωμαϊκούς μύθους, η Αουρόρα (Aurora) ήταν η θεά της αυγής και αντιστοιχεί στην Ηώ της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, που σύμφωνα με τον Ησίοδο ήταν κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτανίδας Θείας ή Ευρυφάτειας και αδελφή του Ήλιου και της Σελήνης. Οι Λατίνοι δανείστηκαν πολλά απ’ τα στοιχεία της Ηούς για τη δική τους θεότητα της αυγής και την περιέγραψαν σαν μια όμορφη νέα που πετάει στον ουρανό αναγγέλλοντας την άφιξη του ήλιου. Η Αουρόρα είχε πολλούς συζύγους και άλλα τόσα παιδιά, ενώ η πρωινή πάχνη που εμφανίζεται την αυγή, έλεγαν πως είναι τα δάκρυα της θλίψης της για τον χαμό ενός απ’ τους γιους της..

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1732 ο Anders Celsius σημείωσε στο ημερολόγιό του πως το Βόρειο Σέλας ήταν τεράστια φωτιά που κατά τις πεποιθήσεις της εποχής προερχόταν από ηφαίστεια που υπάρχουν στον Β. Πόλο, από τον Θεό, για να ζεσταίνονται οι άνθρωποι. Οι βόρειοι λαοί πίστευαν πως το Βόρειο Σέλας ήταν η αντανάκλαση των ασπίδων που κρατούσαν οι Βαλκυρίες, που ήταν νεκρές παρθένες στον ουρανό. Με αυτό τον θρύλο φαίνεται να συνδέεται και η σκοτσέζικη έκφραση «Merry Dancers» (χαρούμενοι χορευτές), με ερωτικές όμως προεκτάσεις.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ ΣΕ ΕΝΑ ΟΛΙΓΟΛΕΠΤΟ VIDEO

ΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΣΕΛΑΣ ΚΑΙ Ο ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Η ιδέα ότι ο βόρειος προσανατολισμός των δύο ναών του Απόλλωνα στην Ελλάδα - του Επικούριου και του Θέρμιου-  είναι πολύ πιθανόν να σχετίζεται με το σέλας ( aurorae borealis) όπως αναπτύσουν στην εργασία τους οι Λυριτζής και Βασιλείου (Were Greek temples oriented towards aurorae?)

Οι τεκμηριωμένες αποδείξεις, τουλάχιστον για τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα, αναφέρονται στην λύτρωση της πόλης της Αθήνας από την πανώλη κατά τη διάρκεια του πέμπτου αιώνα π.Χ.,  όπου τότε οι Αθηναίοι έχτισαν το ναό ως ευχαριστία προς τον Θεό Απόλλωνα. Επιπλέον, το επίθετο "υπερβόερειος" που δίνεται στον Απόλλωνα παρέχει περαιτέρω υποστήριξη για τον  βορειοανατολικό προσανατολισμό που παρουσιάζει το φαινόμενο . Ο άλλος ναός του Θερμίου Απόλλωνας (που σημαίνει θερμό φως, φωτιά)  που χτήστηκε σε προγενέστερη ημερομηνία, στερείται τεκμηρίωσης ,  αλλά μπορεί να συσχετιστεί με το Απόλλωνα, ως τον θεό του φωτός και του διαφωτισμού. Η εργασία στηρίζεται σε  αρχαιομαγνητικές κατευθυντικές μετρήσεις για τις δύο ημερομηνίες κατασκευής των ναών με βάση το κεκλιμένο γεωμαγνητικό πόλο.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΟΛΙΚΟΥ ΣΕΛΑΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ  

Μετά τον Αριστοτέλη η  πρώτη σύγχρονη αναφορά καταγράφεται στoν κώδικα του Σχολείου της Σκοπέλου (σελ 418) όπου αναφέρεται οτι " το 1524 στις 4 Αυγούστου μια μεγάλη λάμψη εμφανίστηκε στον ουρανό δύο ώρες πριν από το ηλιοβασίλεμα" .

Η δεύτερη αναφορά γίνεται στα χρονογραφήματα του Παπασυνοδινού τον Σεπτέμβριο του 1621 όταν "εμφανίστηκαν στον ουρανό επτά φωτεινές στήλες καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας",. Αυτά έχει καταγράψει σε μελέτη του ο συγχωριανός μου και αείμνηστος καθηγητής Μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο κ. Λεονάρδος Καραπιπέρης σε σχετική δημοσίευσή του .

Η τρίτη αναφορά καταγράφεται σε κείμενα της Βιβλιοθήκης της Πάτμου στον Κώδικα YOD για το έτος 1739, το οποίο ήταν έτος μέγιστης Ηλιακής Ακτινοβολίας. Αυτό συνάγεται απο το γεγονός ότι σύμφωνα με τον κατάλογο των ηλιακών κηλίδων που ξεκίνησε το 1748 το έτος 1750 ήταν ένα έτος μέγιστης ηλιακής δραστηριότητας.

Η τέταρτη παρατήρηση απαντάται στα ιστορικά σημειώματα του Καλλίνικου του 3ου Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης  και αναφορά γίνεται στις 11 Ιουνίου του 1771 αν και η μέγιστη ηλιακή δραστηριότητα σημειώθηκε το 1769

Η πέμπτη περίπτωση καταγράφεται στον κώδικα της βιβλιοθήκης της Βουδαπέστης  της Ελληνικής Κοινότητας  και αναφέρται ι οτι "Την 1η Σεπτεμβρίου 1779 στις 9 το βράδυ μια κόκκινη λάμψη έλαμψε στον ουρανό προς τα δυτικά και αυτή η λάμψη παρέμεινε επί δύο ώρες"

Η έκτη παρατήρηση αναφέρεται στα ιστορικά σημειώματα του 91ου Κώδικα της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς όπου αναφέρεται οτι στις 12 Μαρτίου 1786 τα μεσάνυχτα εμφανίστηκε μια λάμψη προς τα βόρεια που εξαπλώθηκε , ο ουρανός έγινε κόκκινος μέχρι το πρωί . Το 1786 δεν ήταν έτος μέγιστης ηλιακής δραστηριότητος , ωστόσο παρατηρήθηκε  σχετικά μεγάλη αύξηση στον αριθμό των ηλιακών κηλίδων στην αρχή έτους και ιδιαίτερα από τον Μάρτιο έως τον Απρίλιο.

Η έβδομη και η όγδοη αναφορά γίνονται στις 24 και 25 Οκτωβρίου 1870 από το Αστεροσκοπείο Αθηνών το οποίο  δέχθηκε τηλεγράφημα από τη Λευκάδα που έστειλε ο Πλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού Α. Βατσαξής και ενημέρωνε σχετικά περιγράφοντας την περατήρησή του χωρίς να κάνει μνεία στο Σέλας ή να γνωρίζει περί αυτού: "Την 6ην και 55 ώραν εφάνη άνωθεν νεφών μεχρι αστερισμού Μεγάλης Άρκτου πύρινος λάμψις έχουσα κέντρον σώματι φωτεινόν μέχρι ορίζοντος...".

Επίσης  ο βράδυ της 24ης Οκτωβρίου αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα, όταν το λυκόφως είχε εξαφανιστεί εκεί εμφανίστηκε στο βορρά μια σκοτεινή ομίχλη που αποτελούσε κυκλική περιοχή φτάνοντας σε δύο μέρη του ορίζοντα. Το ορατό τμήμα αυτής της περιοχής καλύφθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα από ένα κόκκινο φως από το οποίο έβγαιναν προς τα έξω  ακτίνες του λευκού φωτός , οι οποίες με τη σειρά τους εξαφανίστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η ένατη αναφορά γίνεται στις 24 Μαρτίου 1940 όπου καταγράφτηκε αυθεντική μαρτυρία εμφάνισης Σέλαος πάνω από την Αθήνα και που δημοσίευσε επίσημα το Εργαστήριο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν πολλοί Αθηναίοι υποστήριζαν μεταξύ άλλων πως "θεϊκά πέπλα" σκέπουν την Αθήνα. Κατά τον καθηγητή Κ. Μαλτέζο αυτή η τελευταία εμφάνιση θεωρείται μέχρι και σήμερα η μεγαλύτερη σε λαμπρότητα εμφάνιση του φαινομένου από το 1870 στον Ελλαδικό χώρο.

Οι δέκατη και η ενδέκατη αναφορά γίνεται στον Οκτώβριο και Νοέμβριο του 2003 δηλαδή αυτές που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου , μία τον Οκτώβρη και η άλλη στις 20 Νοεμβρίου, όπως μας είχε πεί και πρίν λίγο καιρό  ο  Δρ κ. Παούρης Ευάγγελος σε σχετική Ημερίδα για τον Διαστημικό καιρό .

Πιθανόν να είναι υπαρκτή (?)  η  δωδέκατη αναφορά που έγινε στις 10 Αυγούστου 2010 στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης και την οποία  κατεγραψε ο φακός του κ. Ταρσούδη να είναι σωστή ( αλλά όχι επαρκώς τεκμηριωμένη) ο οποίος πάντως χαρακτηριστικά γράφει στην ιστοσελίδα του  "...  Έτσι την έστειλα στον Καθηγητή κ. Ξενοφώντα Μουσσά του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για να μου δώσει εξηγήσεις αν και κατά πόσο είναι Σέλας ή κάτι άλλο. Η απάντηση του ήταν άμεση και θετική ότι είχαμε μια καταγραφή του φαινομένου Σέλαος στην Βόρεια Ελλάδα".  Τα γεωμαγνητικά στοιχεία που αναλύσαμε δεν μας έδειξαν  κάτι τέτοιο . 

ΤΟ ΣΕΛΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ (;)

 

Πολλοί συνέδεαν επίσης το σέλας με καιρικά φαινόμενα και με τις κλιματικές αλλαγές. Στις βόρειες χώρες παλαιότερα προσπαθούσαν να προβλέψουν τον καιρό και το αν θα έχουν καταιγίδα ή όχι με βάση την ύπαρξη ή όχι σέλαος. Αυτό άμεσα δεν συνδέεται . Βεβαίως αν δεχτούμε τελικά ότι η εμφάνιση του σέλαος, αλλά και η εκδήλωση των καιρικών φαινομένων εξαρτώνται και από τον ήλιο, έχουν δηλαδή κοινή γενεσιουργό αιτία, τότε εύλογο είναι να συσχετίζονται και μεταξύ τους.

Τέλος να σημειώσουμε ότι το σέλας δεν είναι προνόμιο μόνο του πλανήτη μας. Όλοι οι πλανήτες πού διαθέτουν μαγνητικό πεδίο και υφίστανται τον ηλιακό άνεμο ή βομβαρδίζονται με φορτισμένα σωματίδια άλλης προέλευσης, παρουσιάζουν ανάλογα φαινόμενα. Έτσι ο Δίας δεχόμενος βροχή σωματιδίων ηφαιστειακής προέλευσης από τον φυσικό του δορυφόρο Ιώ,  εμφανίζει φαινόμενο σέλαος.

TO ΣΕΛΑΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Στη λογοτεχνία, οι αναφορές στο σέλας είναι πολύ συχνές και το όνομά του εμπεριέχεται ακόμη στον τίτλο μυθιστορημάτων όπως, το Αστέρι του Βορρά του Philip Pullman που έχει τίτλο πρωτοτύπου Northern Lights και είναι το πρώτο μέρος της παγκοσμίως αναγνωρισμένης τριλογίας Dark Materials

Αλλά δεν είναι λίγοι και οι ποιητές που εμπνεύστηκαν και έγραψαν για το σέλας. Ο φημισμένος Σουηδός ποιητής και ψυχολόγος, Tomas Tranströmer (1931-2015), στη ‘Θαλασσινή Ιστορία’ του αναφέρεται σ’ αυτό.

Ένα από τα σημαντικότερα και μεγάλα σε έκταση ποιήματα της ρωσικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα είναι το ‘Δαίμονας’ του Μιχαήλ Λέρμοντοφ (Mikhail Yuryevich Lermontov, 1814-1841). Αυτό το ποίημα αποτέλεσε και αποτελεί σημείο σύγκρισης για τους συγχρόνους του  Λέρμοντοφ, αλλά και τους μεταγενέστερους ποιητές. Στο ‘Δαίμονας’, που είναι εμπνευσμένο απ’ την ομορφιά του Καυκάσου, ο Λέρμοντοφ περιγράφει τη μάχη του καλού με το κακό, τη μοναξιά, την αγάπη και την απώλεια χρησιμοποιώντας ως συμβολική έννοια το κυνήγι του βόρειου σέλαος.

Ενώ ο δικός μας ρομαντικός, Φαναριώτης ποιητής Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής γράφει στο ‘Άσμα πέμπτον’: «…Μετά τον ζόφον τον βαθύν και τας μακράς θυέλλας, Προς άρκτον υπεχάραξε, και η Αικατερίνα ως βόρειον ανέτειλεν εις την Σκυθίαν σέλας. Ως ήλιος προσμειδιών τα κλίματα εκείνα…»

Ο αγαπημένος μας ποιητής των θαλασσινών ταξιδιών, Νίκος Καββαδίας, στο ποίημα του ‘Καφάρ’ απ’ τη συλλογή Μαραμπού γράφει: «…Οι πόλοι γίνανε σε μας πολὺ γνωστοί, θαυμάσαμε πολλὲς φορὲς το Βόρειο Σέλας…»

Ακόμη, ο εισηγητής του σουρεαλισμού στην Ελλάδα, Ανδρέας Εμπειρίκος γράφει στο ποίημα του ‘Σέλας των αντηχήσεων’: «…Ο γαλαξίας μετουσιώνεται. Τρέφει τις νοσταλγίες του κ' έπειτα σβήνει. Σαν φως που πια κουράστηκε να περιμένει… Μια νύχτα. Δυο νύχτες. Κ' έπειτα φως μέσα στο μέγα πλήθος που κραυγάζει. Κάτω από τον θόλο της ηχούς ενός αιών».

Στην Ελλάδα, ένας από τους πρώτους στίχους που έρχεται στο μυαλό μας, είναι του Μανώλη Ρασούλη: «…Λάμπεις σαν το βόρειο σέλας…» που έγινε τραγούδι σε μουσική του Νίκου Ξυδάκη και το τραγούδησε ο Νίκος Παπάζογλου.

Και με αυτό θα κλείσουμε ...

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Yπάρχει και μια αδιευκρίνιστη περίπτωση  που αναφέρεται σε έκδοση  της Ακαδημίας Αθηνών του 1932 μέσα στα "Βραχέα Χρονικά" του Σπύρου  Λάμπρου σε επιμέλεια Κ. Άμαντου , που δεν έχουμε ταυτοποιήσει με άλλη πηγή.  Γίνεται αναφορά για το έτος 1618  (αχιη)  όπου τον Οκτώβριο " εφάνηκε  το μέγα σημάδι και φοβερό κατά ανατολάς και εφαίνετο πολλές ημέρες..Ωστε δεν ηξεύρει τίνας είντα τέλος νάχουνε ετούτα  τα σημάδια "

Αν κάποιος αναγνώστης έχει βρεί αναφορά και σε σε άλλη πηγή για το συγκεκριμένο γεγονός , παρακαλώ να επικοινωνήσει μαζί μου για να το βάλουμε στη σερά του.

--------------

ΠΗΓΕΣ : AURORAE ΑND ARCHAEOMAGNETISM FROM THE 1 MILLENNIUM B.C. CHINA, GREECE AND ITALY:

A BRIEF OVERVIEW AND CRITICAL ASSESSMENt 

Aitken, M.J. & Hawley, H.N. (1966) Magnetic dating - III: Further archaeomagnetic measurements in Britain.
Archaeometry. Vol. 9, pp. 187-197 
Aitken, M.J. & Hawley, H.N. (1967) Archaeomagnetic measurements in Britain – IV. Archaeometry. Vol. 10,
pp. 129-136.
Aitken, M.J., Allsop, A.L., Bussell, G.D., Liritzis, Y. and Winter, M.B. (1989) Geomagnetic intensity measurements
using bricks from Greek churches of first and second millenia AD. Archaeometry. Vol. 31(1), pp. 77-87.

Aristotle. Thesaurus Linguae Graecae (TLG). Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Meteorologica Bekker
pages 342a; 342b. 
Bagley, R. W., (1980) In Treasures from The Bronze Age of China, 17- 18. The Metropolitan Museum of Art, New
York.
GEOMAGIA50 data base http://geomagia.gfz-potsdam.de/index.php
Gussenhoven, M. S., Hardy, D. A., and Burke, W. J. (1981) DMSP/F2 electron observations of equator- ward
auroral boundaries and their relationship to magnetospheric electric fields. Journal of Geophysical
Research. Vol. 86(A2), pp. 768-778.
Hakamada, K. & Akasofu S.-I. (1981) A cause of solar wind speed variations observed at 1 A.U. Journal of
Geophysical Research. Volume 86, Issue A3, pp. 1290–1298.
Hannah, R. (2015) The roles of observational astronomy in ancient Greece. Scientific Culture. Vol. 1(2), pp. 4756