Το Facebook και ο φίλος του Αριστοτέλη

Ζούμε την εποχή που από την μια μεριά η μοναξιά έχει φορέσει το δικό της προσωπείο, ενώ από την άλλη η επικοινωνία μέσω Internet χτυπάει κόκκινο. Μπορεί η φιλία να είναι δύσκολο πράγμα και ο καθένας από εμάς να έχει 4-5 πραγματικούς φίλους, με τους οποίους μοιράζεται τα πάντα, όμως η «φιλία», των λεγόμενων socialmedia, απαρτίζεται από πολλούς φίλους, που μπορούν να ξεπεράσουν, κατά μέσο όρο, τους 2.000 να φτάσουν ακόμη και τους 5000 ! Στην μεταμοντέρνα κοινωνία μας, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι ενώ έχουμε πολλές γνωριμίες, όλο και περισσότεροι από εμάς έχουμε λίγα άτομα με τα οποία μπορούμε να μοιραστούμε τον αυθεντικό μας εαυτό και τις βαθιές μας ανησυχίες και προβληματισμούς. Επί προσωπικού επιπέδου πολλές μου «φιλίες» στα κοινωνικά δίκτυα αναπτύχθηκαν μέσα από τα ΜΜΕ που έχω συνεργαστεί, την εργασία μου στην ΕΜΥ και κυρίως λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος για τις «προσωπικές» καιρικές προγνώσεις και αναλύσεις.

Τι είναι όμως ο αληθινός φίλος; « Μια ενιαία ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα. " μας λέει ο Αριστοτέλης, ο οποίος αναφέρθηκε εκτενώς για την έννοια και τη σημασία της αληθινής φιλίας ως καθοριστικού παράγοντα της «ουσιαστικής» ζωής. «Η φιλία είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή. Εκτός όμως απ΄ αυτό, η φιλία είναι και πράγμα πάρα πολύ αναγκαίο στη ζωή του ανθρώπου, γιατί κανείς δεν θα προτιμούσε να ζει χωρίς φίλους, έστω κι αν έχει στην κατοχή του όλα τα άλλα αγαθά. Γι΄αυτό ακόμα και οι πλούσιοι και εκείνοι που κατέχουν αξιώματα και πολιτική εξουσία, πιστεύουν ότι η παρουσία φίλων είναι πολύ μεγάλη ανάγκη. Εξάλλου οι άνθρωποι στη φτώχεια και στις άλλες δυστυχίες τους, πιστεύουν ότι το μόνο καταφύγιο είναι οι φίλοι. Επιπλέον, οι φίλοι συνδράμουν τους νέους, ώστε να τους αποτρέψουν από τα λάθη, και, προκειμένου, για τους μεγάλους στην ηλικία, τους φροντίζουν και αναπληρώνουν τις δυνάμεις που τους λείπουν. Δύο πηγαίνουν μαζί, διότι και οι δυο είναι πιο ικανοί να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν».

Η άποψη του Αριστοτέλη για το θέμα αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με αυτό που απεικονίζεται στην ταινία "Το Κοινωνικό Δίκτυο"( “The Social Network”)  η οποία αναφέρεται στην ίδρυση του Ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης στο Facebook.

Καθώς παρακολουθούμε  τις σχέσεις που απεικονίζονται στην ταινία, ειδικά ανάμεσα στον ιδρυτή Mark Zuckerberg και το δίκτυο φίλων του, καταλήγουμε ότι είναι προφανές ότι αυτοί δεν πληρούν καθόλου τα πρότυπα ποιότητας που υποστηρίζει ο Αριστοτέλης! Στην ταινία, ο Zuckerberg και ο καλύτερος φίλος του, Eduardo Saverin, επίσης κύριος συνιδρυτής του Facebook, εμπλέκονται σε αρκετούς αγώνες, συμπεριλαμβανομένης μιας δυσάρεστης νομικής μάχης, για να αποδείξουν ότι δεν υπάρχει μια ενιαία ψυχή που κατοικεί στα δύο τους σώματα. Η έννοια του "φίλου", φυσικά, χρησιμοποιείται μάλλον χαλαρά στον online κόσμο του Facebook. Έχουμε πάει πολύ μακριά στην προσπάθειά μας να συνδεθούμε με άλλους σε έναν κόσμο που έχει γίνει ολοένα και πιο αποσυνδεδεμένος ακόμη και αν, σύμφωνα με τον Αμερικανό δημοσιογράφο Τόμας Φρίντμαν, υποτίθεται ότι αυτός ο κόσμος είναι "επίπεδος" Και σε έναν κόσμο υπερκινητικότητας που καθοδηγείται από τεχνολογία που δεν γνωρίζει όρια, τι συμβαίνει με την αληθινή φιλία; Μήπως πεθαίνει; Ή αυτή είναι οι διάφορες πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης, όπως το Facebook, το LinkedIn και το Twitter, απλώς επαναπροσδιορίζοντας ή μεταμορφώνοντας τη σύγχρονη έννοια της φιλίας; Εάν ναι, ποιες είναι οι συνέπειες για τη ζωή όπως την ξέρουμε σε αυτόν τον πλανήτη; Θα είμαστε πιο ευτυχισμένοι; Θα προωθήσει το είδος της ουσιαστικής ύπαρξης που αναζητούσε και υποστήριζε ο Αριστοτέλης; Από μια τέτοια προοπτική που εστιάζει στο νόημα, σε ποιο σημείο ταιριάζει η φιλία; Και πώς μπορεί τα κοινωνικά μέσα να "προχωρήσουν"  άμεσα και έμμεσα, στη φύση των φιλιών μεταξύ των ανθρώπων .

Πολλά τα ερωτήματα τα οποία σε μεγάλο βαθμό απαντώνται σε ένα άρθρο της USA Today από τον Mark Vernon, ερευνητή στο Birkbeck College στο Λονδίνο, που ασχολήθηκε με το θέμα της επιρροής των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης και ο οποίος κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: «Καθώς η καθημερινή μας ζωή γίνεται πιο τεχνολογικά συνδεδεμένη, χάνουμε όλο και πιο σημαντικές σχέσεις . Ναι, χάνουμε τους φίλους μας». Με άλλα λόγια, οι χαρές της πραγματικής ανθρώπινης επαφής αντικαθίστανται από ηλεκτρονικά ερεθίσματα και "ρηχές" φιλίες, δηλαδή από κοινωνικές συνδέσεις και όχι από τις αληθινές φιλίες που περιγράφει και υποστηρίζει ο Αριστοτέλης. Αξίζει να αναφέρω συμπληρωματικά ότι  σύμφωνα με άλλη έρευνα που δημοσιεύθηκε στην Αμερικανική Κοινωνιολογική Ανασκόπηση, ένα αξιόπιστο επαγγελματικό περιοδικό, ο μέσος Αμερικανός έχει μόνο δύο στενούς φίλους και περίπου το 25% δεν έχει καθόλου φίλους!  Δεν είμαστε λοιπόν μόνο "bowling alone" - δανειζόμαστε τον τίτλο από ένα βιβλίο του κοινωνιολόγου Robert Putman - αλλά ζούμε μόνοι μας στη μέση ενός κοινωνικά δικτυωμένου κόσμου!  Τώρα πόσο ειρωνικό είναι αυτό; Έχουμε γίνει ο χειρότερος εχθρός μας καθώς προσπαθούμε να πλοηγούμε στη θάλασσα των αποκαλούμενων "φίλων" που μας υποσχέθηκαν ή νομίσαμε οτι θα βρούμε μέσω του Facebook και άλλων ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης.

Ο Αριστοτέλης κάποτε ζήτησε από τους συναδέλφους του Αθηναίους: «Ποιος θα ζούσε χωρίς φίλους ακόμα κι αν είχαν όλα τα πράγματα;» Πίστευε ότι οι καλοί φίλοι ήταν ανώτεροι από κάθε υλικό που μπορεί να έχει κάποιος. Αυτές τις σκέψεις πρέπει και μεις να θέσουμε στον εαυτό μας και μάλλον πρέπει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε για μια στιγμή την ποιότητα των φίλων που μπορούμε να κάνουμε online, όπως μέσω του Facebook, και να συγκρίνουμε αυτή την ποιότητα των σχέσεων με άλλα είδη φίλων με τους οποίους έχουμε πραγματική επαφή πρόσωπο με πρόσωπο.  Ποιες από αυτές τις επαφές αντιπροσωπεύουν σημαντικές σχέσεις και, συνεπώς, πραγματικές φιλίες; Ποιες από αυτές τις επαφές, όταν όλα λέγονται και γίνονται, έχουν πραγματικά σημασία για εμάς; Εκτός από την «τροφή» της ψυχής μας, μπορούμε  να αισθανθούμε μια ενιαία ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα;  Στο κλασικό έργο του «Ηθική» , ο Αριστοτέλης αναφέρει  «Η επιθυμία για φιλία έρχεται γρήγορα. Η φιλία όχι  " Αυτή είναι μια πολύ βαθιά και ίσως προκλητική δήλωση, ειδικά υπό το φως των ισχυρών δυνάμεων πίσω από την κοινωνική δικτύωση. Χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για την οικοδόμηση αληθινών φιλιών, σχέσεων μέσω των οποίων είμαστε σε θέση  να αποκαλύψουμε τις αυθεντικές μας σκέψεις στον άλλον. Ενώ μια κοινωνική σύνδεση στο Facebook μπορεί να είναι μόνο ένα κλικ μακριά, η καλλιέργεια μιας πραγματικής φιλίας δεν είναι τόσο εύκολη ή απλή αν πιστεύουμε  και παίρνουμε υπόψη μας τις συμβουλές του Αριστοτέλη. Αναγνωρίζουμε βεβαίως ότι στον σημερινό πολυάσχολο, γρήγορο κόσμο, πολλοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να λένε τις ελπίδες και τα προβλήματά τους σε μπάρμαν, ταξιτζήδες, κομμωτές και θεραπευτές απ ' ό, τι στους ανθρώπους που ζουν τακτικά στη ζωή τους. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι ένα λυπηρό φαινόμενο για τη μεταμοντέρνα κοινωνία, επειδή πολλοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν απομακρυνθεί από τις αληθινές φιλίες. Υπάρχει βέβαια και το λυπηρό φαινόμενο των έντονων αντεγκλίσεων , μεταξύ των "φίλων" ειδικά όταν γίνονται αναφορές και σχόλια πολιτικού περιεχομένου, ακόμη και από ανθρώπους που δεν ασχολούνται ενεργά με την πολιτική. 

Εν κατακλείδι,  νομίζω ότι ήρθε μάλλον η ώρα να αναβιώσει το νόημα και η αξία των αυθεντικών σχέσεων με τους άλλους, ήρθε η ώρα να επανεστιάσουμε και να επιτρέψουμε στις φιλίες να ανθίσουν με ουσιαστικούς τρόπους, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική μας ζωή.  «Ένας φίλος είναι ένας άλλος εαυτός», μας είπε και ο Αριστοτέλης. Οι αληθινές φιλίες δεν είναι απλώς μια εκδήλωση αυτού που ονομάζεται "κοινωνική συνδεσιμότητα" στην κοινωνική δικτύωση. Όχι, οι αληθινές φιλίες είναι το κλειδί για μια ουσιαστική ζωή, ευτυχία και μια πραγματική κοινωνική επαφή .