Αμέτρητα είναι τα εκκλησάκια του Αϊ – Λια στις κορφές των βουνών , αφού ο Προφήτης Ηλίας , στη λαϊκή αντίληψη , αντικατέστησε τον Δία των αρχαίων προγόνων μας , τον νεφεληγερέτη , τον κύριο του ήλιου , αλλά και της αστραπής , της βροντής και των ανέμων. Με όμοιο τρόπο και ο λαός μας έχει συνδέσει τον Προφήτη Ηλία με τον καιρό .

Στη Σωζόπολη της Θράκης , πίστευαν ότι όλον τον καιρό ο Αϊ - Λιας τριγυρνά τον κόσμο με το άρμα του κι όταν βροντά και αστράφτει κυνηγά διαβόλους , ενώ στην Αδριανούπολη ότι διασχίζει τους ουρανούς πάνω στο άρμα του που σέρνουν τέσσερα πύρινα άλογα. Όταν τα χτυπάει με το μαστίγιο βγαίνουνε αστραπές , από το άρμα ακούγονται οι βροντές και όταν οι τροχοί του σκοντάφτουν σε πέτρες ακούγονται κεραυνοί» ! Για τούτο και τη μέρα της γιορτής του παρατηρούν σημάδια για να προβλέψουν τον καιρό του χειμώνα και λένε και την παροιμία : «Τ’ Αϊ –Λιός , γυρίζει ο καιρός αλλιώς»**

Όλες οι παραπάνω αναφορές εξηγούνται από τα γεγονότα που εξιστορούνται στην Παλαιά Διαθήκη όπως για παράδειγμα για την ξηρασία που επέβαλε ο Προφήτης Ηλίας και το μετά τριετία άνοιγμα του ουρανού για να ξαναπέσει βροχή. Χαρακτηριστικά στο Βιβλίο Βασιλειών αναφέρεται : "Καὶ εἶπεν Ἠλιοὺ ὁ προφήτης Θεσβίτης ὁ ἐκ Θεσβῶν τῆς Γαλαὰδ πρὸς Ἀχαάβ· ζῇ Κύριος ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων ὁ Θεὸς Ἰσραήλ, ᾧ παρέστην ἐνώπιον αὐτοῦ, εἰ ἔσται τὰ ἔτη ταῦτα δρόσος καὶ ὑετός, ὅτι εἰ μὴ διὰ στόματος λόγου μου" (Γ Βασ. 17,1) που μεταφραζόμενο αναφέρει "Ο προφήτης Ηλίας ο Θεσβίτης, ο οποίος κατήγετο από την Θέσδην της Γαλαάδ, ειπέ προς τον Αχαάβ• “εν ονόματι του ζώντος Θεού του Κυρίου των δυνάμεων, του Θεού του Ισραήλ, ενώπιον του οποίου παρίσταμαι ως υπηρέτης, σου αναγγέλλω ότι δεν θα υπάρξη κατά τα έτη αυτά ούτε βροχή ούτε δροσιά, ει μη μόνον όταν εγώ δια του στόματός μου είπω”. 

και ακολούθως

"|Καὶ ἐγένετο μεθ᾿ ἡμέρας πολλὰς καὶ ῥῆμα Κυρίου ἐγένετο πρὸς Ἠλιοὺ ἐν τῷ ἐνιαυτῷ τῷ τρίτῳ λέγων· πορεύθητι καὶ ὄφθητι τῷ Ἀχαάβ, καὶ δώσω ὑετὸν ἐπὶ πρόσωπον τῆς γῆς" ( Γ Βασ. 18,1) δηλαδή " Επειτα από αρκετόν χρόνον, κατά το τρίτον έτος του λιμού, εδόθη εκ μέρους του Θεού εντολή στον Ηλιού, προς τον οποίον ο Κυριος είπε• “πήγαινε, παρουσιάσου στον Αχαάβ και εγώ θα δώσω τώρα βροχήν εις την γην”.

Στην αρχαία Ελλάδα ο Δίας κατά κανόνα ζούσε στις κορυφές των βουνών, όπως ο Προφήτης Ηλίας και εκεί πήγαιναν οι πιστοί να προσευχηθούν για τη βροχή. Σύμφωνα με τον Ηρακλείδη τον Ποντικό, στην κορυφή Πλιασίδι του Πηλίου υπήρχε ιερό του Ακραίου Διός, στο οποίο εν πομπή προσέρχονταν οι πιστοί την εποχή της εμφάνισης του αστερισμού του Κυνός. Όποιοι ανέβαιναν στο ιερό του Δία Ακραίου στο Πήλιο, ντύνονταν με φρεσκογδαρμένες προβιές. Σε αυτή τη φορεσιά κρύβεται μια παλιά συνήθεια σχετική με τη μαγεία του καιρού. Σύμφωνα με τα λαϊκά έθιμα, τα δέρματα διαφόρων ζώων χρησιμοποιούνταν για προστασία από κεραυνό και από χαλάζι. Όταν ο φιλόσοφος Εμπεδοκλής κρέμασε προβιές γαϊδάρων στα βουνά γύρω από τον Ακράγαντα, για προστασία από τον άνεμο, στηριζόταν πάνω σε μια παλιά λαϊκή πίστη και μια τεχνική μαγείας της εποχής. Σήμερα στη Κοζάνη ο  Προφήτης Ηλίας θεωρείται προστάτης των γουνοποιών γιατί με την μηλωτή του (δορά προβάτου από την αρχαία λέξη μήλο = πρόβατο) επιτελούσε θαύματα και με αυτή κτύπησε τον ποταμό Ιορδάνη και αμέσως σχίστηκε στη μέση και έγινε δρόμος και πέρασε από ξηράς στην άλλη όχθη μαζί με τον Ελισσαίο και άλλους πενήντα ανθρώπους .

Στη λαική παράδοση υπάρχουν πολλές ιστορίες για τον Προφήτη Ηλία .  Στην Αχαΐα διηγούνται ότι «ο Άι Λιας ήταν ναύτης, και επειδή έπαθε πολλά στη θάλασσα και πολλές φορές κόντεψε να πνιγεί, βαρέθηκε τα ταξίδια και αποφάσισε να πάει σε μέρος που να μη ξέρουν τι είναι θάλασσα και τι είναι καράβια. Βάζει το λοιπόν στον ώμο το κουπί του και βγαίνει στη στεριά. Όποιον συναντούσε τον ρωτούσε τι είναι αυτό πού βαστάει. Όσο του έλεγαν “κουπί” τραβούσε ψηλότερα, ώσπου έφτασε στην κορυφή του βουνού. Ρωτάει τους ανθρώπους που βρήκε εκεί τι είναι, και του λένε “ξύλο”. Κατάλαβε λοιπόν πως αυτοί δεν είχαν δει ποτέ τους κουπί και έμεινε μαζί τους εκεί στα ψηλά».

Σήμερα κάθε χρόνο, το ξημέρωμα της 20ης Ιουλίου βρίσκει δεκάδες κατοίκους του Πενταλόφου και του Βυθού στο Άνω Βόιο της Κοζάνης να περπατούν μέσα στη δροσιά του πυκνού δάσους. Αιτία; Ποιά άλλη φυσικά εκτός από το έθιμο που θέλει την πρώτη οικογένεια που θα φτάσει στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία στην ομώνυμη κορυφή, να είναι τυχερή και ευλογημένη για όλη την υπόλοιπη χρονιά και να έχει… λίγο παραπάνω τη χάρη του Αγίου.

Τέλος να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με παραλλαγή της παράδοσης , στην Κεφαλονιά, ο άγιος είναι στις κορυφές, γιατί δεν πάτησε ποτέ στον κάμπο, ούτε σε χώμα τον θάψανε. Γυρίζει με το άρμα του στον ουρανό και μονάχα στις κορυφές στέκει και ανασαίνει. Κι όταν ζούσε, έτσι του άρεσε να βρίσκεται στα βουνά. Σε όλους τους ψαράδες και τους ναυτικούς ακόμη μέχρι σήμερα δίνει σημάδι για μπουρίνια με το συννεφάκι που βγάζει πάντα στη κορφή του βουνού για να προειδοποιήσει .

**Σημείωση : Κάποιος φίλος αναγνώστης κάνει την παρατήρηση , ότι δεν βλέπει τον λόγο μετεωρολογικά να αλλάζει ο καιρός του Προφήτη Ηλία . Ας του θυμίσουμε οτι από την αρχαιότητα ο  Σείριος θεωρείται υπεύθυνος για τα λεγόμενα «κυνικά καύματα», δηλαδή τα εγκαύματα που προκαλεί ο Ήλιος σε όσους εκτίθενται αλόγιστα στις ακτίνες του. Στην αρχαιότητα, το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου αναφέρεται και σαν «Κυνάδες ημέρες» Συνεπώς είναι πολύ πιθανόν αυτή η "αλλαγή" του καιρού από κείνη τη μέρα και μετά να αποτελεί συνέχεια μιας παράδοσης αιώνων. 

Σήμερα, οι επίσημες μέρες έναρξης για τα «Κυνικά Kαύματα» για το Βόρειο ημισφαίριο είναι από τις 3 Ιουλίου και διαρκούν περίπου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Η συγκεκριμένη περίοδος του καλοκαιριού περιγράφεται στις αρχαίες πηγές με αρκετά «μελανά χρώματα» και σχεδόν όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η Ανατολή του Σειρίου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστιες, δυσκολίες, δυστυχία και υψηλό πυρετό στους ανθρώπους. Χαρακτηριστικά, ο ποιητής Αλκαίος γράφει: ««Δροσίστε τα πνευμόνια σας με κρασί, γιατί το αστέρι του Κυνός, ο Σείριος έρχεται τριγύρω. Η εποχή είναι δύσκολη και όλα διψούν κάτω από τη ζέστη και το τζιτζίκι τραγουδάει γλυκά κάτω από τα φύλλα…οι γυναίκες τότε είναι αρκετά μιαρές και οι άνδρες αδύναμοι, όσο ο Σείριος τσουρουφλίζει τα κεφάλια τους και τα γόνατά τους»