Temple of Saturn-Rome

Από την αρχαιότητα όσο μπαίναμε προς τα τέλη του φθινοπώρου και ο χειµώνας πλησίαζε, οι µέρες µίκραιναν, το κρύο αύξανε και οι μέρες γίνονταν σκληρές για τον άνθρωπο. . Οι φροντίδες πολλαπλασιάζονταν και δεν είναι καθόλου παράξενο το γεγονός ότι οι αρχαίοι λαοί γιόρταζαν το χειµερινό ηλιοστάσιο και λάτρευαν τον Ήλιο ως Θεό για την πολυπόθητη ζέστη και το φως που στέλνει. Αυτή την παράδοση των αρχαίων λαών συνέχισαν οι Έλληνες µε τα Κρόνια, και ιδιαίτερα αργότερα οι Ρωµαίοι µε τα Σατουρνάλια, τα Μπρουµάλια και την κεντρική γιορτή της 25ης ∆εκεµβρίου "Dies Natalis Solis Invicti", δηλαδή την "Ηµέρα της Γέννησης του Αήττητου θεού Ήλιου"

Το όνομα Brumalia προέρχεται από τη λατινική λέξη bruma (από το bruma=dies brevissima, που σήµαινε τη µικρότερη µέρα του έτους)  ενω λεγόταν επίσης και "βρούµων εορτή" . Αναφέρεται ως γιορτή που αφορά την μικρότερη και πιό σκοτεινή μέρα του χρόνου που στις μέρες μας πλέον αυτή είναι η 22α Δεκεμβρίου,

Η λαική παράδοση πολλές φορές όταν βλέπει ο καιρός να χαλάει πολύ νωρίτερα, βιάζεται και αυτή με την σειρά της και, αντί να αποκαλεί τον Δεκέμβριο ως "μπρουμάρη",  δηλαδή σκοτεινό, αποκαλεί (κατά λάθος) έτσι και τον Οκτώβριο. Κατά κάποιο τρόπο η επιλογή αυτή είναι δικαιολογημένη, καθώς σε πολλές πόλεις της Βόρειας Ελλάδας τα τζάκια έχουν ήδη ξεκινήσει να λειτουργούν από τις αρχές του Οκτώβρη. Πάντως με βάση τα ιστορικά στοιχεία και την ετυμολογία της λέξεως bruma μόνο ο Δεκέμβριος "δικαιούται" να φέρει τον χαρακτηρισμό ως  "Μπρουμάρης"   

ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΑ ΣΑΤΟΥΡΝΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΠΡΟΥΜΑΛΙΑ 

Στη αρχαία Ρώμη οι γιορτές άρχιζαν με τα Μπρουμάλια, από τις 24 Νοεμβρίου έως τις 17 Δεκεμβρίου και ακολουθούσαν τα Σατουρνάλια, από τις 18 έως τις 24 Δεκεμβρίου. Η ονομασία Μπρουμάλια όπως αναφέραμε και προηγουμένως, προέρχεται από το λατινικό Bruma που υποδηλώνει την χειμερινή τροπή, δηλαδή την μικρότερη ημέρα. Η 25 Δεκεμβρίου ήταν η ημέρα που κορυφώνονταν οι εκδηλώσεις καθώς ήταν η μέρα που γιορτάζονταν η γέννηση του του Μίθρα (του Αήττητου Ήλιου). Η γιορτή αυτή συνδυαζόταν με τα Ελληνικά Κρόνια (12η Εκατομβαιώνος), με σημαντικές επιδράσεις από τις γιορτές της Δήμητρας και του Διονύσου Κατά την κεντρική ημέρα της γιορτής του «αηττήτου ηλίου» στις 25 Δεκεμβρίου, γνωστή ως Dies Natalis Solis Invicti, γιορταζόταν το γεγονός της τροπής του ηλίου, που άρχιζε και πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό κι έτσι οι ημέρες να γίνονται όλο και πιο μεγάλες.

Τα  Σατουρνάλια εορτάζονταν προς τιμήν του Θεού Saturnus (Κρόνος), πρώτου μυθικού βασιλιά του Λατίου. Κοινή αγροτική γιορτή μέχρι το 217 π.Χ. τα Σατουρνάλια, έγιναν μια από τις σπουδαιότερες γιορτές των Ρωμαίων.Το 275 μ.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αυρηλιανός θέσπισε τη γιορτή αυτή σ’ ολόκληρη τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία  Στις 7 ημέρες της διάρκειάς της, τελούνταν θυσίες, γίνονταν συμπόσια και ανταλλάσσονταν δώρα. Μέσα σε ατμόσφαιρα γενικής ευφορίας, παραμεριζόταν κάθε κοινωνική διάκριση, διακόπτονταν οι δίκες, τα μαθήματα και οι πολεμικές επιχειρήσεις, αμνηστεύονταν κρατούμενοι, οι δούλοι εξισώνονταν με τους κυρίους τους και έπαιρναν μέρος μαζί τους στα τυχερά παιχνίδια που οργίαζαν τις ημέρες αυτές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από την αρχαιότητα αλλά και μέχρι τους Βυζαντινούς χρόνους,  κάποιες μέρες από τα Μπρουμάλια και τα Σατουρνάλια τις χρησιμοποιούσαν για να "προβλέπουν" τον καιρό του υπόλοιπου χειμώνα ! Αυτή η συνήθεια έφτασε μέχρι τις μέρες μας μέσα απο διάφορες παροιμίες όπως : "Αν είν' τα γέννα φεξερά είν' τα φωτα θαμπερα" κ.α  Επίσης η Χριστουγεννιάτικη χοιροφαγία, είναι ως γνωστόν επιβίωση του αρχαίου Ρωμαϊκού εθίμου.  Στα Σατουρνάλια, για να εξασφαλιστεί η ευφορία της γής, θυσίαζαν στον Κρόνο (Saturnus) και στην Δήμητρα Ceres χοίρους και καταναλώνονταν το κρέας τους σε κοινά συμπόσια.

Στο Βυζάντιο, οι αυτοκράτορες πρόσφεραν δώρα σε φίλους, συγγενείς και στο προσωπικό των ανακτόρων.  Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι "προφητικές" ενδείξεις λαμβάνονταν υπόψη  για τον  υπόλοιπο χειμώνα. Παρά την επίσημη καταστολή του παγανισμού από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον 6ο αιώνα  με την επίσημη καταδίκη τους με τον 62ο  κανόνα της εν Τρούλλω ΣΤ’ Οικουµενικής  Συνόδου το 680 και αργότερα με τη Σύνοδο της Ρώμης το 743, ουσιαστικά η εορτή αυτή διατηρήθηκε  στον απλό λαό μέχρι τον 11ο αιώνα στη βυζαντινή πρωτεύουσα της Κωνσταντινούπολης, όπως καταγράφηκε από τον Χριστόφορο της Μυτιλήνης  Σύγχρονη αναφορά γίνεται στον σύνδεσμο που υπάρχει εδώ

Σημειώνεται ότι δεν υπάρχουν αναφορές μετά την 1204 και την απομάκρυνση της πρωτεύουσας από την τέταρτη σταυροφορία. Κατά την διάρκεια των εορτών είτε στη Ρώμη είτε στο Βυζάντιο διοργανώνονταν τελετές βακχικής προέλευσης, µε µεγάλη συµµετοχή µίµων, αυτοσχέδιων τροβαδούρων και ‘αγυρτών’ . Στις μέρες μκας από πρόσφατη έρευνα που έκανα στον διαδίκτυο  βρήκα μια "αναβίωση (?)  της Brumalia από το κολλέγιο του Connecticut   πληροφορία όμως που πρέπει να ελεγχθεί.  

 ΠΗΓΕΣ  

De Bruma et Brumalibus Festis by John Raymond Crawford 

Winter Solstice Celebrations: Roman Saturnalia and Modern Christmas by Rick Doble

Τα κάλαντα του ∆ωδεκαηµέρου -Οι ρίζεςκαι το περιεχόµενο µιας τελετουργίας σε εξέλιξη- Ι. Ρουκούδης 

Κορρέ, Κ. (Χειµώνας, 2008). Χριστούγεννα: Η Είσοδος του Θείου στον ανθρώπινο Χρόνο. Άωτον, 4, σ.σ. 54-65.

The Saturnalia and the Mahavrata -Author(s): A. Berriedale Keith

Macrobius The Saturnalia 1.16 is a disquisition on what days in the Roman calendar were allowed for what activities

How To Revive (And Recreate) A Roman Winter Festival

Για περισσότερες πληροφορίες  J. R. Crawford, ‘De Bruma et Brumalibus festis’, Byzantinische Zeitschrift 23 (1920), 365-96 (in Latin)

F. Perpillou-Thomas, ‘Les Brumalia d’Apion II’, Tyche 8 (1993), 107-109 (in French)

R. Mazza, ‘Choricius of Gaza, Oration XIII: Religion and State in the Age of Justinian’, in R. M. Frakes, E. D. Digeser and J. Stephens (edd.), The Rhetoric of Power in Late Antiquity, 2010, 172-93 (in English).